Category: فرهنگ سرا

پایان دهه‌ی طلایی موسیقی افغانستان پایان ظهور هنرمندان هندوی افغانستان نیز بود، شب‌های خوب کابل کماکان داشت پایان می‌یافت مهاجرت‌ها تازه آغاز شده بود، کسی راهی مهاجرت می‌شد و‌ کسی هم به بهانه‌های مختلف به سوی مرگ کشانده‌ می‌شد، کابل از این دو‌ راه از هنرمندانش داشت خالی می‌شد و درست در همین روزها بود که دیگر از هندوان افغانستان هیچ هنرمندی قد بلند نکرد.

ستاد شاه ولی ولی ترانه‌ساز از آهنگ‌سازانِ مطرحِ دهه‌‌ی پنجاه هجری خورشیدی فرزندِ شاه محمد ولی خان دروازی از مشروطه‌خواهان، وزیر خارجه و نایب‌السلطنه‌ی شاه امان‌الله خان است. او در خانواده‌ی بزرگ شده است که با فضایِ آزادی‌خواهی آراسته شده و حکومتِ نادر خان پدرش را به جرمِ آزادی‌خواهی و گرایش  به آرمان‌های شاه امان الله به اعدام محکوم کرد.

گدا محمد هروی که در یازدهم دی‌ماه/جدی ام‌سال در هرات درگذشت یک‌تن از سابقه‌دار ترین نوازنده‌گان این ساز در افغانستان محسوب می‌شد. او این ساز را در بدترین شرایط با خود نگه‌داشت تا صدایش خفه نشود، اگر  در هرجایی یادی از موسیقی هرات شود، بدون شک نام گدا محمد هروی نیز با این ساز اصیل و‌ بومی‌ کشور همراه است، او شش دهه از عمرش را با این ساز سر کرده بود، او‌ با هنرمندان سرشناس افغانستان این ساز را نواخته است و در جشن‌واره‌های مهم ملی و بین‌المللی از آسیا تا اروپا و‌ ایالات متحده‌ی امریکا صدای این ساز با انگشتان او بلند شده که خود نمایان‌گر وفاداری این هنرمند پیش‌کسوت با این ساز اصیل خراسانی است.

نخبگان دو کشور سعی کردند در این مدت به شناخت و تعامل بهتری قدم بگذارند و در تلاش ایجاد این دوسویه‌ی آشنا به هم باشند. درگذشته برخی از نخبگان ایرانی در مواردی در کنار سوگ‌های مردم این سرزمین ایستاده اند که عزت الله انتظامی بازی‌گر پیش‌کسوت ایران از آن جمله است. ایجاد شبکه‌هایی در صدا و سیمای ایران نیز از توجهاتی است که در سال‌های اخیر در این رابطه صورت گرفته است. برگزاری عرس بیدل در تهران و حضور اهل قلم و از جمله استاد شریف غزل و هم‌خوانی او با علی رضا افتخاری از اتفاقات نیکی است که در این سال‌ها افتاده است.

استاد قاسم در هم‌جواری استاد محمد حسین سرآهنگ، احمدظاهر در هدیره‌ی خانواده‌گی اش در شهدای صالحین که در کنارِ آن تعدادی از فرزندان و شاگردان اش چون استاد رحیم بخش آرام گرفته اند به خاک سپرده شده ولی سنگِ گور او به شآن و عظمتِ آن استاد سترگ موسیقی ساخته نشده، امید که آن سنگ با معماری خاصی ساخته شود تا یادگاهِ یکی از بنیان گذاران موسیقی معاصر افغانستان حفظ شود و شامل آثار تاریخی کشور گردد.

نی‌نواز یکی از آهنگ‌سازانی است که در بارور ساختن موسیقی معاصر کشور تلاش‌های فراوانی کرده است. او  تحصیل کرده‌ی دانشکده‌ی علوم سیاسی بود و یک  دیپلومات ورزیده محسوب می‌شد. نی‌نواز در بیرون از کشور از جایگاه یک دیپلومات  نیز روابطِ خوبی با موسیقی و هنرمندان کشورهای که در آن ماموریت داشت، برقرار می‌کرد. او با خواننده‌های ترکی نیز همکاری داشت.

رامش صدایِ نامیرایی‌ که دور از کشورش درگذشت. او در فورم‌های مختلف موسیقی آوازی ایران آثارِ ماندگاری را به یادگار گذاشت که کمتر هنرمندی در حوزه‌‌ی موسیقی آوازی ایران تا کنون چنین کارکردی داشته است.

در زمان سلطنت محمدظاهر شاه او کارهای فراوانی را برای موسیقی معاصر افغانستان انجام داد و شاگردانی را نیز در همین زمینه تربیت کرد که از معروف ترین شان کسانی چون مرحوم استاد سلیم سرمست،مرحوم استاد ننگیالی،مرحوم استاد ناله،مرحوم فضل احمد نی‌نواز،مرحوم ساربان و یک تعداد دیگر هستند.

تا سال 1325 هجری خورشیدی هیچ صدای از خواننده‌گان زن ازرادیو کابل وقت شنیده نشده بود، تا این  ‌که روزی صدای با نام « دوشیزه‌ای کوچک » نشرشد که مردم را متعجب ساخت. این صدای نشر شده از دختری به نام فرشته بود که خانواده اش روابط نیکی با زنده یاد استاد عبدالغفور برشنا داشتند.

او این‌جا کسی‌ را مخاطب قرار داده می‌گوید: « به عزمِ تو به سحر گفتم استخاره کنم » در حالی که اصلِ مصرع کاملاً با خوانش احمدظاهر از شعر فرق دارد. از این دست اشتباهات از خوانش شعر در موسیقی آوازی ما فراوان است. اگر خواننده‌های ما در موسیقی آوازی به خوانش درست شعر توجهِ جدی نداشته باشند، کلام، بار شاعرانه‌گی خود را از دست می‌دهد و در برخی موارد معنای شعر تغییر می‌کند.

با به وجود آمدن دو، سه دستگاه تلوزیون خصوصی به زبان اوزبیکی، هنوز هم نتوانسته در رشد موسیقی اوزبیکی کمک کند، زیرا این تربیون‌ها محتوای حزبی دارند و تنها به کسانی توجه می‌کنند که اهداف سیاسی آن‌هارا به واسطه‌ موسیقی به گوش طرفدرانِ شان برسانند. آقای محمد شفیع عظیمی نیز وضعیتِ فعلی موسیقی اوزبیکی را متاثر کننده و فاجعه بار می‌داند او می‌گوید: اوزبیک‌ها که بخشی از جمعیت چند ملیونی افغانستان را تشکیل می‌دهند، اقلاً یک آرکستر منظم که نشان دهنده‌ عظمت موسیقی اوزبیکی باشد، ندارند.

که کلام سُچه داشته و با گویش منحصر به فرد مردمانِ آن حوزه خوانده شده است غزلیاتِ، رباعیات، و فی‌البداهه های فارسی که همه مایه های عاشقانه‌ای بومی دارد و او به خوبی آن‌هارا اجرا کرده که اکثراً در محافل خوشی میان مردمِ آن حوزه بازخوانی می‌شود.