گدا محمد هروی‌ ‌و دوتار هراتی

دوتار از جمله‌ی سازهای مضرابی است که قدامت چند هزار ساله دارد. این ساز با شیوه‌های متفاوت در بخش‌های مختلف ایران، افغانستان و آسیای میانه نواخته می‌شود، در افغانستان این ساز شامل موسیقی مردمان حوزه‌‌ی غرب (هرات، بادغیس، فراه و غور  ) و در شمال شامل مردمان اوزبیک‌ و ترکمن‌ها است که شیوه‌ی نواختنش بین این دو‌ مردم‌‌ نیز تفاوت دارد. و اما هنرمندان موسیقی محلی هرات حافظان همیشه‌گی این ساز در افغانستان بوده اند. این ساز از چوب توت ساخته شده ‌و در ابتدا دارای دو عدد تار روده‌ای بود که بعدها محمد کریم هروی یک‌تن از نوازنده‌گان پیش‌کسوت این ساز به تعداد تارهای این ساز افزوده و مجموعه‌‌ی تارهای آن‌ را از دوتار به چهارده تار افزایش داد ‌و در پرده‌ها و نیم پرده‌های آن نیز تغییراتی آورده که با این ابتکار او ساحه‌ی فعالیت انگشتان نوازنده را به خاطر اجرای گام‌ها وسعت داده و صدای دوتار نیز لطیف‌تر و زیباتر شده است.

در سال ۱۳۹۸ هجری خورشیدی در چهاردهمین اجلاس کمیته‌ی میراث جهانی ( یونسکو ) دوتار از سوی این کمیته به پیشنهاد ایران شامل میراث فرهنگی ایران در یونسکو شد که این اقدام یونسکو با اعتراض‌هایی در افغانستان روبرو‌ شد. تعدادی از فرهنگیان هرات در همایشی به نام «دوتار زاده‌ی‏ هرات و میراث خراسان» به اقدام‌ یونسکو اعتراض کردند و از  سازمان جهانی یونسکو خواستند تا این ساز خراسانی را منحیث میراث مشترک فرهنگی افغانستان و کشورهای که در آن‌ها نواختن و ساختن این ساز رایج است ثبت کند.

گدا محمد هروی که در یازدهم دی‌ماه/جدی ام‌سال در هرات درگذشت یک‌تن از سابقه‌دار ترین نوازنده‌گان این ساز در افغانستان محسوب می‌شد. او این ساز را در بدترین شرایط با خود نگه‌داشت تا صدایش خفه نشود، اگر  در هرجایی یادی از موسیقی هرات شود، بدون شک نام گدا محمد هروی نیز با این ساز اصیل و‌ بومی‌ کشور همراه است، او شش دهه از عمرش را با این ساز سر کرده بود، او‌ با هنرمندان سرشناس افغانستان این ساز را نواخته است و در جشن‌واره‌های مهم ملی و بین‌المللی از آسیا تا اروپا و‌ ایالات متحده‌ی امریکا صدای این ساز با انگشتان او بلند شده که خود نمایان‌گر وفاداری این هنرمند پیش‌کسوت با این ساز اصیل خراسانی است. او در کنار نواختن این ساز تعدادی را نیز دوتار آموختاند تا نام این ساز هم‌چنان در کنار هرات باستان و‌ موسیقی خراسانی در افغانستان باقی بماند و خودش نیز دوتار را از محمد کریم ‌هروی که او ‌را در افغانستان پدر دوتار می‌نامند‌ آموخته‌بود ‌و به این خاطر نسبت به این ساز تعهد داشت. از استاد گدامحمد هروی صدها اثر در موسیقی آوازی و بی‌کلام ما  باقی مانده که نمایان‌گر پرکاری و‌ تعهد این هنرمند زبردست کشور می‌باشد.