Category: فرهنگ سرا

نخستین سرود ملی جمهوری افغانستان نیز از ساخته های استاد سلیم سرمست است، او این سرود ملی را بار نخست توسط آرکستر سمفونی تیاتر « اوپرا بالت» جمهوری تاجیکستان شوروی و بار دوم هم توسط آرکستر سمفونی « فیلارمونی » دولتی اوزبیکستان شوروی وقت و هر دو تحت رهبری خودش اجرا و‌ ثبت کرده است.

در آن زمان هنرمندان وطنی و ایرانی روابط دوستانه با هم دیگر داشتند، روابط تنگاتنگی میان فرهنگیان ایران و افغانستان به وجود آمده بود. حتا این روابط پای حبیب‌الله بلور مربی تیم پهلوانی ایران و استادِ تختی پهلوان معروف به جهان پهلوان را به خانه‎‌ی عبدالاحمد ادا ترانه‌سُرایِ معروف کشانیده بود. هویدا در آن‌جا بود که با حبیب‌الله بلور، آشنا شد و آشنایی آن‌ها سبب شد تا هویدا راهی ایران شود.

ولی این سبک تا هنوز در افغانستان آن‌چنان جا نیفتاده و اثری هم که درین سبک تا هنوز توسط راکرها خلق شده، تمامی معیارهای این سبک را نتوانسته پوره کند، این سبک اینستر‌ومنت‌ها و ریتم‌های خاص خود را دارد. ترانه نیز درین ژانر متفاوت است، ولی برخی از هنرمندان با بازخوانی آثار گذشته که شعر محور است در این سبک‌ کار می‌کنند، ذبیح هدایت یکی از آن خواننده‌گانی است که درین آواخر به بازخوانی برخی از آثار موسیقی پاپ در ژانر راک‌ پرداخته که از سوی مخاطبانش استقبال گسترده شده است.

در گذشته شنیدنِ موسیقی غزل میان اشراف به یک سنت تبدیل شده بود و در محافل اشراف‌زاده‌گان خواننده‌های بزرگی را دعوت می‌کردند تا غزل بخوانند در آن محافل، غزل‌های زیادی از مولانا، حافظ، بیدل و سعدی خوانده می‌شد و بدون شک که آن‌ها هم با این شاعران بزرگ آشنا می‌شدند؛ ولی امروز این سنت از بین رفته است؛ خواننده‌ها و نوازنده‌های موسیقی غزل را حتا در محافل عروسی و خوشی هم کسی دعوت نمی‌کند.

او پس از پایان تحصیل در سال ۱۳۱۵ هجری خورشیدی از آلمان به افغانستان بازگشت و در سمت‌های مختلف دولتی ایفای وظیفه نمود، مدتی را در مکتب صنایع معلم شد و بعدها مدیر لیسۀ نجات شد و بعد از آن هم به عنوان مدیر مکتب صنایع،آمر نشرات رادیو کابل و مشاور وزارت معارف ایفای‌ وظیفه کرد. ولی آن‌چه از این سمت‌ها بر زنده‌گی‌ او تاثیر گذاشت، آمریت نشرات رادیو کابل بود.

امیرعلی‌شیر نوایی که خود موسیقی را نزد خواجه برهان آموخته بود تصانیف‌ زیادی در موسیقی ساخته است که بخش‌های از آن هنوز هم در موسیقی ترکمنی اجرا می‌شود. موسیقی دوره‌ی تیموری که برای فرهنگ‌ها و مناطق همجوار الگو و نمونه محسوب می‌شد، پس از ضعف سیاسی تیموریان هرات به فروپاشی انجامید و‌ هنرمندان آن به هر گوشه و‌ کنار پراگنده شدند.

دهه‌های پنجاه و شصت هجری خورشیدی از دوره‌های درخشان موسیقی هزاره در کشور است، خواننده‌های زیادی در این دو دهه به خاطر شگوفایی این موسیقی تلاش‌های فراوانی‌ کرده اند که از آن‌ جمله می‌شود از هنرمندانی‌ چون غلام سرور سرخوش، رحمت الله، صفدر توکلی، سید عوض، امان الله و قدیر کریمی یاد کرد که این‌ها آثار فراوانی از موسیقی هزاره را در رادیو‌ تلویزیون ملی کشور به ثبت رسانیده‌ اند.

این شعر و آهنگ در موسیقی کشور ما‌ آغاز موسیقی نوین است، اگر همین شیوه‌ی اجرا که با شعرنو‌ ساخته شده در موسیقی ما حفظ می‌شد امروز‌ موسیقی کشور ما در منطقه از جایگاه خاصی برخوردار بود، ولی متاسفانه بعدها ساختار موسیقی ما به سوی هندی شدن کشانیده شد و این راه نرفته باقی ماند.

پایان دهه‌ی طلایی موسیقی افغانستان پایان ظهور هنرمندان هندوی افغانستان نیز بود، شب‌های خوب کابل کماکان داشت پایان می‌یافت مهاجرت‌ها تازه آغاز شده بود، کسی راهی مهاجرت می‌شد و‌ کسی هم به بهانه‌های مختلف به سوی مرگ کشانده‌ می‌شد، کابل از این دو‌ راه از هنرمندانش داشت خالی می‌شد و درست در همین روزها بود که دیگر از هندوان افغانستان هیچ هنرمندی قد بلند نکرد.

ستاد شاه ولی ولی ترانه‌ساز از آهنگ‌سازانِ مطرحِ دهه‌‌ی پنجاه هجری خورشیدی فرزندِ شاه محمد ولی خان دروازی از مشروطه‌خواهان، وزیر خارجه و نایب‌السلطنه‌ی شاه امان‌الله خان است. او در خانواده‌ی بزرگ شده است که با فضایِ آزادی‌خواهی آراسته شده و حکومتِ نادر خان پدرش را به جرمِ آزادی‌خواهی و گرایش  به آرمان‌های شاه امان الله به اعدام محکوم کرد.

گدا محمد هروی که در یازدهم دی‌ماه/جدی ام‌سال در هرات درگذشت یک‌تن از سابقه‌دار ترین نوازنده‌گان این ساز در افغانستان محسوب می‌شد. او این ساز را در بدترین شرایط با خود نگه‌داشت تا صدایش خفه نشود، اگر  در هرجایی یادی از موسیقی هرات شود، بدون شک نام گدا محمد هروی نیز با این ساز اصیل و‌ بومی‌ کشور همراه است، او شش دهه از عمرش را با این ساز سر کرده بود، او‌ با هنرمندان سرشناس افغانستان این ساز را نواخته است و در جشن‌واره‌های مهم ملی و بین‌المللی از آسیا تا اروپا و‌ ایالات متحده‌ی امریکا صدای این ساز با انگشتان او بلند شده که خود نمایان‌گر وفاداری این هنرمند پیش‌کسوت با این ساز اصیل خراسانی است.

نخبگان دو کشور سعی کردند در این مدت به شناخت و تعامل بهتری قدم بگذارند و در تلاش ایجاد این دوسویه‌ی آشنا به هم باشند. درگذشته برخی از نخبگان ایرانی در مواردی در کنار سوگ‌های مردم این سرزمین ایستاده اند که عزت الله انتظامی بازی‌گر پیش‌کسوت ایران از آن جمله است. ایجاد شبکه‌هایی در صدا و سیمای ایران نیز از توجهاتی است که در سال‌های اخیر در این رابطه صورت گرفته است. برگزاری عرس بیدل در تهران و حضور اهل قلم و از جمله استاد شریف غزل و هم‌خوانی او با علی رضا افتخاری از اتفاقات نیکی است که در این سال‌ها افتاده است.