شماری از آگاهانی که در میز گرد آنلاین انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان، تحت عنوان نقش ترکیه در روند صلح اشتراک کرده بودند، باورمند اند که ترکیه با گرفتن نقش فعال در مذاکرات صلح افغانستان به دنبال فرصت‌هایی است که برای ترکیه ارزش بالایی دارد.
محمدموسی جعفری، استاد دانشگاه و آگاه روابط بین‌الملل می‌گوید که ترکیه در صلح افغانستان به دنبال بهبود روابط با امریکا و هم‌چنان به دنبال نقش‌آفرینی و ارتقای جایگاه خود در جهان اسلام است. با وجودی این آقای جعفری می‌گوید که موقعیت بی‌طرفانه و حسن نیتی که ترکیه نسبت به افغانستان داشته، یک ذهنیت مثبت ایجاد شده است که ترکیه در صلح افغانستان، نقش یک میانجی‌گر مثبت را داشته باشد.
در کنار ترکیه، محمدموسی جعفری به نقش کشور‌های منطقه در پروسه صلح افغانستان اشاره کرد و گفت که بدون همکاری قدرت‌های منطقه مسأله صلح افغانستان به جایی نخواهد رسید. این واقعیت است که حداقل در سیاست بین‌الملل نمی‌توانیم، کتمان کنیم. اگر مسأله صلح افغانستان در آجندای بین‌المللی مورد توجه قرار بگیرد، باید یک نوع توازن منطقه‌ای هم در آن وجود داشته باشد.
آقای جعفری تصریح کرد، در مذاکرات صلح تا هنوز ما از طالبان یک الگوی مشخصی ندیدیم، به جز از تاکید بر امارت اسلامی که آن هم هیج حد و مرزی نداشته است، اما طالبان هم چاره‌ای ندارند که از الگوهای موجود انتخاب بکند و یا نزدیک به آن‌ها باشد. ترکیه یا سایر کشور‌های اسلامی که پیشگام استند، می‌توانند یک انگیزه‌ای ارایه بکنند که حکومت‌ها در عصر قرن 21، چگونه شکل بگیرد و چگونه تعامل داشته باشند.
ترکیه در صلح افغانستان به دنبال بهبود روابط با امریکا و هم‌چنان به دنبال نقش‌آفرینی و ارتقای جایگاه خود در جهان اسلام است.
در همین حال نظیف شهرانی استاد مردم شناسی دانشگاه ایندیانای امریکا می‌گوید که ترکیه رابطه بسیار خوبی با جوامع غربی و کشور‌های عضو سازمان ناتو دارد. آقای شهرانی افزود، رابطه ترکیه با کشور‌های اسلامی نیز ارزنده است. ترکیه به خوبی نقش میزبان، تسهیل‌کننده و میانجی را در پروسۀ صلح افغانستان بازی می‌تواند. او هم‌چنان گفت که اگر واقعاً افغان‌ها می‌خواهند، این مذاکرات را تصاحب و رویش کار بکنند، ضرور است تا روی پیشنهاد‌های امریکا و طالبان در نشست استانبول، جواب واحد داشته باشند.
نظیف شهرانی پیشنهاد کرد که برای صلح دایمی، قانون اساسی باید تعدیل شود، تغییر و تحول بنیادی در نظام آیندۀ افغانستان به وجود بیاید تا بتواند، حق ادارۀ محلات را به مردم محل بسپارد. به باور آقای شهرانی افغانستان به نظامی ضرورت دارد که حکومت مرکزی تمام چیز را در دست نداشته باشد. به گفتۀ او حکومت مرکزی فقط نظارت بکند که حکومت محلی از قدرت سؤ استفاده نمی‌کند. به باور او حکومت مرکزی در دفاع از تمامیت ارضی و سرحدات باید قوی باشد. آقای شهرانی تاکید کرد که جامعۀ جهانی باید راهی پیدا کند که صدای واقعی مردم افغانستان، صدای زنان و صدای کسانی که بیشترین ضربه را از جنگ خورده اند در نشست استانبول انعکاس پیدا کند.
او افزود هر توافقی که در ترکیه به وجود می‌آید، باید تضمین بین‌المللی داشته باشد و هم‌چنان تضمین سیاسی، مالی و خواست‌های بین‌المللی در آن وجود داشته باشد. به باور نظیف شهرانی، وجود گروه‌های هراسافگن خارجی، مواد مخدر و خط دیورند از مسایل مهمی است که باید روی آن در نشست استانبول توجه جدی صورت گیرد.
در عین حال مهمت کوچ، مدیر گروه سیاست داخلی مرکز مطالعات ایرانی آنکارا روند صلح افغانستان را پیچیده دانست و گفت ده‌ها سال است که طرف‌های درگیر به صورت دایمی یا موقت با هم درگیر بوده‌اند. آقای کوچ افزود که تعدد بازیگران در داخل کشور و نوع ارتباطات آنان با کشور‌های همسایه و قدرت‌های جهانی، مهم‌ترین عنصر در رسیدن به یک صلح و ثبات پایدار است. او هم‌چنان گفت: «ما باور داریم که این بحران‌ها به صورت یک‌شبه حل نمی‌شود. طرف‌های درگیر مسأله باید خشونت را کنار بگذارند، چون در زیر سایۀ خشونت، پروسۀ صلح نمی‌تواند به شکل موفقیت‌آمیز به یک سرانجامی برسد.» مدیر گروه سیاست داخلی مرکز مطالعات ایرانی آنکارا ابراز امیدوای کرد که پس از مذاکرات استانبول، صلح افغانستان وارد مرحلۀ جدید شود و ترکیه آن را راهنمایی کند تا یک صلح و ثبات دایمی در افغانستان ایجاد شود.
نشست صلح استانبول برای افغانستان یک فرصت طلایی است
در عین حال یونس طغرا، آگاه روابط بین‌الملل نشست ترکیه را یک فرصت طلایی برای پایان جنگ طولانی و تعیین سرنوشت آیندۀ افغانستان دانست و گفت روابط دو کشور در طول تاریخ خوب و سازنده بوده است و به همین خاطر دید همه نسبت به ترکیه مثبت است. با وجودی که هنوز مشخص نیست که از آدرس دولت افغانستان و احزاب سیاسی در نشست استانبول کی‌ها اشتراک خواهند کرد، اما آقای طغرا می‌گوید: «تیم جمهوریت که در نشست استانبول شرکت می‌کنند، یک مقدار پراکنده هستند. ما باید از نشست بن بیاموزیم و دوباره اشتباهات گذشته را تکرار نکنیم. در نشست بن اجماع ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی درست در نظر گرفته نشده بود.»
یونس طغرا تاکید کرد که تمامیت‌خواهی‌ها، انحصارگرایی، نبود عدالت اجتماعی و تبعیض باعث منازعه در افغانستان بوده است؛ برای این‌ها در نشست استانبول باید راه حلی سنجیده شود. این آگاه روابط بین‌الملل تصریح کرد که در کنار طرف‌های جنگ، در نشست استانبول باید نخبگان، خانواده‌های شهدا، زنان، فعالان اجتماعی و رسانه‌یی نیز حضور داشته باشند. نشست استانبول قرار است در رابطه به صلح افغانستان به تاریخ ۱۶ اپریل برابر با 27 حمل در ترکیه برگزار شود و برای ده روز ادامه داشته باشد. با وجودی که امریکا، ترکیه و سازمان ملل روی این تاریخ توافق کرده‌اند، اما گروه طالبان روز گذشته اعلام کرد که این گروه آماده نیست تا روز جمعه ۱۶ اپریل در نشست صلح استانبول شرکت کند.
