سیاست خارجی جو بایدن چگونه خواهد بود؟

با پایان ماراتن انتخابات 2020 ایالات متحده و پیروزی جو بایدن بر رقیب جمهوری خواه‌ش دونالد ترامپ سوال‌های متعددی در محافل اکادمیک در مورد چند و چون سیاست خارجی بایدن به میان آمده است. سوال و هدف اصلی این نبشته نیز همین است که سیاست خارجی جو بایدن چگونه خواهد بود؟

   تحلیل سیاست خارجی به دلیل پیچیده‌گی‌های ساختاری و تصمیم گیری در آن به مانند شگفتن و تحلیل و تجزیه‌ی جبعه سیاه هواپیما است و به همین دلیل تحلیل سیاست خارجی ایالات متحده و به طبع آن سیاست خارجی جو بایدن نیز پیچیده و دشوار است. تلاش نگارنده این است تا به صورت اجمالی سیاست خارجی جو بایدن را به تحلیل بگیرد و تحلیل جامع و مانع سیاست خارجی بایدن از توان این نوشته خارج است و نگاه زمانی نیز زود هنگام است. البته باید خاطر نشان ساخت که تا هنوز جو بایدن به صورت رسمی خطوط سیاست خارجی خود را اعلان نکرده است و آنچه منابع این نوشته را تشکیل می‌دهد مناظرات انتخاباتی جو بایدن و مقالات ناظرین سیاست خارجی ایالات متحده است.

   استفان والت استاد برجسته‌ی روابط بین‌الملل در دانشگاه هاروارد سیاست خارجی ترامپ را تراژدی می‌داند و به عقیده او استراتژی‌های اشتباه او سبب گردید تا جایگاه ایالات متحده در نظام بین‌الملل دچار افول شود تا جای‌که بحث‌های جدی روی ساختار جدید نظام بین‌الملل میان ناظران مطرح گردید. از سوی سیاست‌های ترامپ باعث شده تا بسیار از هم‌پیمانان کلیدی ایالات متحده ناراض شوند. مهم‌ترین اشتباه ترامپ رفتن به انزوا با شعار اول امریکا بود که باعث شد تا استراتژی موازنه آسیایی اوباما که برای مهار قدرت گیری روزافزون چین بود ناتمام بماند و سبب شود تا چین قدرت بیشتر در منطقه و جهان بگیرد. نمونه بارز آن کمک‌های چین به کشورهای افریقایی در زمان پندامی کرونا بود. جان مرشایمر نظامی پیشین و استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه شیکاگو نزدیک به دو دهه قبل گفته بود که چین قدرت مند خواستار نقش آفرینی بیشتر در سیاست بین‌الملل خواهد بود و چین نیز از فرصت پیش آمده استفاده بهینه کرد و به گسترش حوزه نفوذ خود در افریقا مبادرت ورزید.

   با پایان عصر او (ترامپ) کار برای جو بایدن در فضای انارشیک روابط بین‌الملل دشوار خواهد بود. از بایدن به عنوان (مرمت گر یا restorationist) یاد می‌شود این عنوان به این دلیل است که بایدن در صدر اهداف سیاست خارجی خود بازسازی روابط خود با هم‌پیمانان و بازیافت رهبری ایالات متحده در نظام بین‌الملل را قرار داده است. او همچنان در مناظرات انتخابات خود وعده سپرده بود که در صورت که ایران به تعهدات خود در برجام متعهد باشد ایالات متحده نیز به برجام بر می‌گردد.

   در اروپا بایدن نیاز دارد تا روابط خارجی خود را با آلمان، فرانسه و انگلستان ترمیم کند؛ وضعیت روابط در دوران ترامپ به اندازه تخریب شده بود که دقایق پس از قطعی شدن پیروزی بایدن شهردار پاریس و نخست وزیر برتانیا به او پیام‌های تبریکی فرستادند. مورد مهم دیگر بازگشت به تعهدات ناتو در زمینه امنیت دسته جمعی کشورهای عضو است. هر چند روس‌ها دیگر آن توان دوران جنگ سرد ندارند ولی هنوز هم می‌توانند تاثیرگذار باشند و روند صعودی قدرت آنها نیز نگران کننده است و بایدن باید نیم نگاه‌ی به روسیه داشته باشد.

  در آسیا وضعیت برای بایدن پیچیده تر است. چین مهم‌ترین معضله در سیاست خارجی بایدن است؛ تحریم‌های اقتصادی ترامپ روی چین چندان چاره ساز نبود. به نظر آگاهان ترامپ آدرس را اشتباه گرفته بود و بایدن باید بجای رقابت تجاری به دنبال رقابت در حوزه تکنالوژی و فن‌آوری باشد. خبر خوش برای بایدن این است که جاپان، کوریای جنوبی و استرالیا به روی کار آمدن بایدن امیدوار هستند که او دوباره با پیمان همکاری‌های میان کشورهای پاسیفیک برگردد. این پیمان یکی از ابزارهای برای کنترول قدرت چین بود که خروج از آن عقب نیشینی جبران ناپذیر برای اعضا این پیمان بود.

   خاورمیانه، نقطه داغ سیاست جهان، استراتژی‌های ترامپ عملا خاورمیانه را وارد مرحله‌ی جدید از آشوب کرد. بایدن چراغ سبز به بازگشتن در برجام نشان داده است و شرط آن نیز تعهد ایران بر بازپس گیری تعهدات ذکر در ماده‌های برجام است. البته این کار نیاز مند ساختن اعتماد میان دو کشور و صبر و حوصله مندی دیپلمات‌های دو طرف است. بازگشت طرفین به برجام سبب خواهد تا اندازه خاورمیانه ثبات پیدا کند و ایران حمایت از گروه‌های تندرو شیعی‌ی را پایان بدهد. در مورد عربستان او به احتمالی بالا فرمان بازنگری در روابط استراتژیک با سعودی را خواهد داد و فروش اسلحه به عربستان سعودی کاهش خواهد یافت که این امر تا اندازه سبب خواهد تا جنگ در یمن فروکش کند. در مورد سوریه، عراق و افغانستان او هنوز هم نظر سال‌های قبل خود را دارد که باید بجای مصارف هنگفت روی ملت سازی باید ارتش این کشور آموزش ببینند. ترکیه، به قول بایدن ترکیه افسار گیسخته؛ باید کنترول شود و از سوی دیگر باید روابط در سطح عادی نهگداشته شود.

   بایدن در مقاله که اخیر در مجله روابط خارجی/ فارن افرز به نشر رسیده اذهان کرده است که چرا باید امریکا دوباره رهبری کند؟ استدلال می‌کند که تلاش خواهد تا سیاست خارجی ایالات متحده را نجات بدهد که مراد او این است که ترامپ زیربنای سیاست خارجی ایالات متحده را تخریب کرده است.

   در کل می‌توان هفت ستوان برای سیاست خارجی بایدن در چهار سال بعد طرح کرد.

1. ترمیم روابط با اروپا
2. ترمیم روابط با ناتو
3. بازگشت به پیمان زیست محیطی پاریس
4. حقوق بشر؛ بایدن با عربستان سعودی (جنگ یمن و جمال خاشقچی) و ایران (سرکوب معترضان) روی این موضوع کوتاه نخواهد آمد
5. مبارزه با دیکتاتوران و رژیم غیر دموکرات: خیلی از این رژیم چون برازیل، کوریا شمالی، فیلیپین، عربستان سعودی و مصر دیگر دوستان خوبی در کاخ سفید نخواهند داشت.
6. روابط با روسیه و اسراییل که هر دو در بطن طرف دار پیروزی ترامپ بودند.
7. مسایل جهانی: کرونا، تغییرات اقلیمی و گرم شدن زمین

از خطوط اصلی در دکترین سیاست خارجی بایدن خواهد بود.