سفیر زلمی خلیل‌زاد نمایندۀ ویژۀ امریکا برای حل سیاسی جنگ افغانستان بار دیگر به کابل آمده است تا بن‌بست حل سیاسی را بگشاید. بن‌بست حل سیاسی جنگ، این روزها به طور بی‌سابقه تحکیم شده است. مرحلۀ نهایی خروج نیروهای امریکایی و ناتو با شتاب بسیار در حال اجرا است ولی تلاش‌های که هدف از آن عبور آرام افغانستان به نظم سیاسی پسا امریکا بود، به نتیجه نرسیده است. همان طوری که انتظار می‌رفت، طالبان حاضر به امتیازدهی نیستند. گروه طالبان حاضر نشدند به نشست استانبول که قرار بود در ماه گذشتۀ میلادی برگزار شود، شرکت کنند. به نظر نمی‌رسد که این نشست در آیندۀ نزدیک برگزار شود. طالبان امتیاز می‌خواهند ولی حاضر به امتیازدهی نیستند. این گروه خواستار رهایی جنگ‌جویان زندانی‌اش است و می‌خواهد نام‌های رهبرانش از فهرست سیاه شورای امنیت سازمان ملل متحد حذف شود، اما در بدل آن حاضر نیست امتیاز بدهد.
قبل از ماه می سفیر خلیل‌زاد ابتکار دیپلوماتیک تازه‌یی روی میز گذاشت، پیش‌نویس یک موافقت‌نامۀ صلح را در اختیار همۀ طرف‌ها قرار داد و خواستار مذاکره در مورد آن شد. یکی از بخش‌های مهم طرح واشنگتن که خلیل‌زاد قبل از ماه می برای تحقق آن تلاش می‌کرد، راضی کردن طالبان برای آتش‌بس یا کاهش قابل ملاحظۀ خشونت بود. به نظر می‌رسد که پاکستان هم تعهد کرده بود که طالبان را به این امر راضی می‌سازد. ولی طالبان به چنین چیزی راضی نشدند.
عملیات بهاری طالبان به طور اعلام‌ناشده در جریان است. هدف عمدۀ این عملیات حصر کابل و مراکز ولایات به همراه تسلط بیشتر جنگ‌جویان طالب بر شاه‌راه‌ها می‌باشد تا با خروج کامل نیروهای ناتو حلقۀ این حصر تنگ‌تر شود. طالبان در میدان جنگ استراتژی حصر کابل و مراکز ولایات را از طریق تسلط بیشتر این گروه بر شاه‌راه‌ها دنبال می‌کند. به نظر می‌رسد که ارتش پاکستان برخلاف تعهدی که داده بود، فشار جدی بر طالبان اعمال نکرد تا این گروه به توقف عملیات بهاری‌اش وادار شود. ارتش پاکستان در فضای عمومی می‌گوید که ابزار فشار جدی در اختیار ندارد تا با استفاده از آن، طالبان را به قبول خواست‌های جهانی وادار سازد ولی کابل و دیگر جهت‌های منطقه‌یی و جهانی دخیل در افغانستان این «عذر» پاکستان را نمی‌پذیرند و به آن باور ندارند.
طالبان از طرف جهت‌های منطقه‌یی و جهانی تشویق شدند تا نقشۀ راه این گروه برای حل سیاسی را روی میز بگذارند. رییس‌جمهور غنی نقشۀ راه خود را منتشر کرد که طالبان با آن مخالفت کردند ولی نماینده‌گان این گروه از روی میز گذاشتن نقشه راه شورای کویته برای حل سیاسی امتناع کردند. طالبان نه کاهش خشونت را قبول کردند، نه شرکت در نشست استانبول را پذیرفتند و نه حاضر شدند که نقشۀ راه این گروه برای سیاسی جنگ را روی میز مذاکره بگذارند. ارتش پاکستان قبلا به طور غیر رسمی در رسانه‌های پاکستانی اعلام کرده بود که طالبان را زیر فشار قرار می‌دهد تا خواست‌های جهانی را بپذیرند و امتیاز بدهند ولی به این تعهد عمل نشد. دیپلومات‌ها و نظامیان پاکستانی می‌گویند که جنرال‌های راولپندی ابزار فشار مورد نیاز را در اختیار ندارند تا از آن در برابر طالب‌ها استفاده کنند، اما کابل به این باور نیست و فکر می‌کند که ارتش پاکستان در هم‌دستی با طالبان برای افغانستان آجندای زیر پوستی استعماری دارد.
ارتش پاکستان وعده کرده بود که زمینۀ یک دیدار محرمانۀ رهبری دولت افغانستان و رهبری طالبان را فراهم می‌سازد.
به رغم گفتگوهای ماه می جنرال قمر باجوا فرمانده عمومی نیروی زمینی پاکستان با رییس‌جمهور غنی، نه تنها روابط کابل و اسلام‌آباد پیشرفت نکرد بلکه تیره شد. گفته می‌شد که در گفتگوهای ماه می ارگ با جنرال باجوا توافق شده بود که جنرال‌های راولپندی زمینۀ دیدار مخفی رهبری دولت افغانستان با رهبری گروه طالبان را فراهم سازند تا در آن جلسه رهبران طالبان حرف آخر خود را بزنند. اما این امر تحقق نیافت. در سال ۲۰۱۰ هم جنرال اشفاق کیانی فرمانده وقت ارتش پاکستان نامه‌یی از حامد کرزی رییس‌جمهور وقت گرفت تا آن را گویا به ملامحمدعمر برساند و بعد پاسخ کتبی رهبر طالبان را به کابل بیاورد ولی این تعهد عملی نشد.
حتما خلف وعدۀ جنرال‌های راولپندی کابل را وادار به موضع‌گیری نسبتا تند و بی‌سابقه کرد. رییس‌جمهور غنی در گفتگو با شپیگل آلمان و حمدالله محب مشاور امنیت ملی ارگ در یک سخنرانی عمومی در جلال‌ٖآباد، سخنان نیش‌دار به نشانی پاکستان گفتند و ارتش این کشور را از تعقیب آجندای استعماری علیه افغانستان بر حذر داشتند.
سفیر خلیل‌زاد در وضعیتی به کابل آمده است که طالبان بیشتر از هر وقت دیگر موضع انعطاف‌ناپذیر دارند و روابط کابل- اسلام‌آباد پرتنش است. خلیل‌زاد حتما می‌خواهد آخرین چانس‌های دیپلوماسی را امتحان کند. دیپلوماسی ماه‌های گذشته که هدف از آن نزدیکی روابط کابل-اسلام‌آباد و آوردن رهبران گروه طالبان به پای میز مذاکره در استانبول بود، کامیاب نشد. قبلا گزارش شده بود که ایالات متحده تلاش می‌کند که در شروع ماه جون عملیات اعلام‌ناشدۀ بهاری طالبان متوقف شود و اسلام‌آباد یک اعلامیۀ رسمی در حمایت از نظم سیاسی جمهوری و حفظ دستاوردهای دمکراتیک دو دهۀ اخیر افغانستان صادر کند و پس از آن نخست‌وزیر عمران خان به رییس‌جمهور غنی زنگ بزند و دو رهبر در مورد حل سیاسی گفتگوی مفصل داشته باشند، اما هیچ کدام این اهداف به دست نیامده است.
عملیات اعلام‌ناشدۀ بهاری طالبان در جریان است، اسلام‌آباد روابط پرتنش با کابل دارد و هیچ نشانه‌یی دال بر این نیست که گفتگوهای صلح افغانستان به طور جدی از سر گرفته شود. روشن نیست که این بار سفیر خلیل‌زاد با چه برنامه‌یی به منطقه آمده است. واقعیت این است که ایالات متحدۀ امریکا با اعلام خروج بی‌قید و شرط از افغانستان دیپلومات‌هایش را خلع برگه کرد. در سال ۲۰۱۹ وقتی خلیل‌زاد به افغانستان می‌آمد، به رغم این که یک رییس‌جمهور غیر قابل پیش‌بینی در کاخ سفید حاکم بود، تب و تاب سیاسی در کابل اوج می‌گرفت ولی حالا که ایشان به این جا می‌آید، هیچ جنب و جوش سیاسی خلق نمی‌کند، گویی سفیر سریلانکا به کابل آمده باشد. حضور نیروهای ایالات متحده در افغانستان به دیپلوماسی امریکا وزن و برگۀ چانه‌زنی موثر بخشیده بود. در نبود این حضور دیپلوماسی امریکا قوت سابق را ندارد. به نظر می‌رسد که آخرین تلاش‌ها دیپلوماتیک در جریان است تا تکرار سناریوی سال ۱۹۸۹ در افغانستان متوقف شود.
