ناآرامی سیاسی در ارمنستان

نخست‌وزیر کنونی ارمنستان در پاسخ به ناآرامی‌های سیاسی آن کشور گفت که حاضر است انتخابات‌ زودهنگام برگزار کند، اما مخالفان سیاسی او قانع نشده اند. ناآرامی‌های سیاسی ارمنستان پس از امضای توافق آتش‌بس جنگ قره‌باغ کلید خورد. بعد از شکست در  جنگ قره‌باغ و امضای سازش‌نامۀ سه‌جانبه بین روسیه، آذربایجان و ارمنستان که طبق این سازش‌نامه ارتش ارمنستان از شهرهای کلیدی منطقۀ قره‌باغ به مانند اغدام، کلبجر و دیگر مناطق مهم عقب نشینی کرد و شکست را پذیرفت در ایروان پایتخت جمهوری ارمنستان، اعتراضات شروع شده، مخالفان وارد پارلمان و ساختمان نخست‌وزیری شدند و خانۀ نیکول پاشینیان نخست وزیر این کشور را نیز به تصرف در آوردند. در همان شب و روز یعنی ۱۰ نوامبر سال ۲۰۲۰ رییس سابق امنیت ملی ارمنستان و چند جنرال سابق ارتش به گمان دست داشتن در اشغال ساختمان نخست‌وزیری و طراحی برای کشتن پاشینیان دست‌گیر شده بودند. از آن روز تا حال وضع سیاسی ارمنستان به شدت دچار بحران عمیق داخلی است.

اما طی چند روز گذشته وضعیت سیاسی در ارمنستان به درجه‌یی رسیده است که ستاد فرماندهی ارتش ارمنستان از نیکول پاشینیان نخست‌وزیر خواست تا استعفا بدهد. پاشینیان پس از  اعتراض‌های سیاسی حکم برکناری دو مقام نظامی ارشد را داده بود که برای ارتش آن کشور قابل قبول نبود.  بعد از این دعوت فرماندهی ارتش، پاشینیان این را یک کودتای نظامی خواند و فرمانی مبنی بر برکناری رییس کل ستاد  ارتش را به ریس جمهوری ارمنستان پیشنهاد نمود. ریس جمهوری ارمنستان این فرمان نخست‌وزیر را تا حال امضا نکرده است.

این تنش سبب افزایش قابل توجه اعتراضات گستردۀ مردم شد. اگر  حکومت پاشینیان استعفا ندهد هم ضعیف باقی می‌ماند. اما سوال این جاست که آیا پاشینیان از این وضع برآمده می‌تواند؟ پاشینیان  از طرف‌داران خود خواست که به میدان جمهوری که ساختمان نخست‌وزیری در همان جا است آمده اعتراض کنند. او در نطق خود گفت: «بعضی‌ها می‌خواهند ارتش را در کارهای سیاسی و ضد حکومت وارد سازند و دعوت ستاد ارتش هم یک دخالت در سیاست  است و مردم این را قبول نمی‌کنند. فرمان من برای همه سربازان و جنرال‌های ارتش این است  که کار خود را انجام دهید و از سرحدات ارمنستان و تمامیت ارضی آن دفاع کنید و منافع ارمنستان را حمایت کنید و کسی نمی‌تواند از فرمان من سر پیچی کند.»  پاشینیان در جمعی از هواداران خود در ۲۵ فبروری در میدان جمهوری ایروان گفت که او از کشور نخواهد گریخت.

پاشینیان گفت:« من بعد از جنگ قره باغ در فکر استعفا بودم و بعد با خود گفتم که من با خواست خود نخست‌وزیر نشدم و مردم مرا انتخاب کردند و در بارۀ استعفایم من هم باید مردم تصمیم بگیرند». به گفتۀ نخست‌وزیر بسیاری از افسران و جنرال‌های ستاد ارتش زیر فشار دعوت نامۀ استعفای او را امضا کردند. اما ستاد ارتش ارمنستان این را رد کرده افزود که تحت هیج فشاری قرار نگرفته اند. مخالفان  پاشینیان با رییس‌جمهوری ارمنستان دیدار کردند و از او خواستند زمینۀ برکناری نخست‌وزیر را فراهم کند. نیکول پاشینیان نخست‌وزیر ارمنستان از مخالفان خواست که به اعتراضات خاتمه داده به میز مذاکرات با حکومت او بنشینند. بر عکس مخالفان دعوت او را رد کرده به او یادآور شدند که در سال ۲۰۱۸ خود او چگونه از حکومت وقت می‌خواست استعفا دهد و هیچ مذاکره‌یی را قبول نداشت و تنها استعفای حکومت سابق را طلب می کرد. ۲۳  ماه فبروری بود که شبکۀ تلویزیونی ارمنستان  مصاحبۀ  پاشینیان را پخش نمود که نخست‌وزیر در آن از سیستم دفاع اسکندری روسی گلایه و شکایت می‌کند و آن را بی‌کفایت می‌شمارد.

او ابراز داشت تنها ۱۰ در صد این سلاح فعال بود  و هدف را به دقت نمی‌زد. او گفت در جنگ قره‌باغ  خیلی نا امید شد و شاید این سلاح‌ها از سال ۸۰ میلادی هستند. بعد از این که همین شبکۀ دولتی  با معاون فرماندهی ستاد ارتش ارمنستان مصاحبه نمود، از او این گفته‌های پاشینیان را پرسید. اما جنرال تیرانا خاچیریانا این سخن‌ها را بی اساس خواند و گفت که  نخست‌وزیر در بارۀ موشک‌های اسکندر معلومات نادرست داد. در ۲۵ فبروری رییس‌جمهور با پیشنهاد پاشینیان معاون ستاد ارتش را که جنرال تیرانا خاچیریانا بود از وظیفه برکنار نمود. این کار رهبران نظامی کشور را به خشم آورد. آن‌ها ابراز داشتند که بی مشورت با آن‌ها این فرمان صادر شده است و منافع ملی کشور را به نظر نگرفتند.

این اعلان سران ارتش به مخالفان یک فرصت طلایی را فرا هم آورد که از آن بر ضد نخست‌وزیر استفاده می‌کنند. موقعیت نخست وزیر بعد از سازش با آذربایجان خیلی دشوار است. مردم مخالف او را اکنون خاین می‌گویند. اما پاشینیان طرف‌داران خود را در میدان جمهوری جمع نموده به سخن‌رانی در جمع آن‌ها پرداخت و گفت:« من با ریس‌جمهور صحبت کردم و اگر او فرمان مرا در خصوص برکناری  فرمانده کل ستاد ارتش امضا نکند، او هم در کودتا شریک است. بگذار خود  فرمانده کل ستاد ارتش استعفای خود را امضا کند و مقامش را ترک کند، من نمی‌گذارم که او ارتش را بر ضد ارادۀ ملت روانه کند.»

خود پاشینیان در سال ۲۰۱۸ در جمع مخالفان نخست‌وزیر سابق سیرژ سارکاسیان چنین می‌گفت:« رسیدن به قدرت باید بدون خون‌ریزی صورت گیرد و حزب جمهوری این را باید قبول کند که انقلاب نرم پیروز شده است. این انقلاب بی خون‌ریزی پیروز شد و همین طور می‌ماند.» او این را در ۲۳ اپریل ۲۰۱۸ در وقت رهبری مخالفان نخست‌وزیر وقت بیان کرده بود. پاشینیان در مصاحبه‌های خود تاکید می‌کرد که او استعفای بی قید و شرط نخست‌وزیر سابق و حکومت را طلب دارد. در آن زمان نظامیان ارمنی هم به صف مخالفان پیوسته بودند و تغیرات حتمی بود.

در سال اول رهبری خود، پاشینیان آب‌رو و نفوذ زیادی در بین مردم داشت و ط‌‌رف‌داران او هم بی شمار بودند. در تابستان ۲۰۲۰ او را بیشتر از ۸۰ در صد ارمنی‌ها طرف‌داری می‌کردند که به عنوان رهبر از همه بیشتر در تاریخ ارمنستان، دارای کاریزما و نفوذ از حد زیاد به شمار  می‌رفت. این وضع بعد از ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۰ به کلی تغیر کرد و جنگ قره‌باغ شروع شد. این جنگ تا ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰ ادامه یافت و با پیروزی آذربایجان و شروط آن متوقف گشت. در این شب ولادمیر پوتین رییس‌جمهور روسیه با الهام علی‌اف و پاشینیان بر سر میز مذاکره نشستند و ارمنستان بخش‌های مهم از قره‌باغ را از دست داد و در مقابل تنها آتش‌بس نصیبش گشت و خلاص. نیروهای خود را به تدریج و با نظارت ترکیه و روسیه بر این آتش‌بس از منطقۀ قره‌باغ خارج کرد.

وقتی مردم از این توافق‌نامه آگاهی پیدا کردند پاشینیان را خاین و وطن‌فروش نام گذاشتند. حالا تمامی جامعه در ارمنستان، از رهبری محبوب خود می‌خواهند که فقط استعفا دهد و خلاص. حتا ریس جمهور هم این را از او خواسته است و روسای سابق حکومت ارمنستان هم او را به استعفا و کناره‌گیری از قدرت دعوت کردند. روز های آینده پاشینیان چاره‌یی جز تسلیم در مقابل خواسته‌های مردم نخواهد داشت و قدرت را با فشار جامعۀ ارمنی رها خواهد کرد و این چیزی است که مردم ارمنستان می‌خواهند او از حکومت و نخست‌وزیری کنار برود.