فروشندگان تکت بس در ایستگاهی پر از گرد و خاک در حومۀ کابل با سروصدا مسافران را به سفر فرا می‌خوانند. مسیر کابل-قندهار 300 مایل است و طالبان بخش‌های کلیدی این بزرگ‌راه را کنترل می‌کنند.
درگیری‌های مسلحانه‌ای در این مسیر رخ می‌دهد و طالبان کمین‌های خونینی در راه نیروهای افغان می‌زنند.
جان‌محمد، رانندۀ 32سالۀ اتوبوس که مانند برخی افغان‌ها نام خانوادگی ندارد، این بزرگ‌راه به دلیل حضور طالبان از سالیان گذشته امن‌تر است: «اکنون راحت هستیم، زیرا پلیسی نیست که برای گرفتن رشوه آزارمان دهد. طالبان حتی پس از دریافت عوارض گمرکی، رسیدی صادر می‌کنند و دیگر نیازی نیست تا در پُسته‌های بعدی‌شان مجدداً پول گمرک پرداخت کرد، بنابراین، رشوه و فساد در بزرگ‌راه‌ها کاهش می‌یابد. حالا دیگر دزدها نمی‌توانند حتی 5 دقیقه در جاده‌ها حضور یابند، زیرا طالبان هر جایی که دزدان را ببینند به سرعت در تعقیب‌شان برمی‌آیند تا دستگیرشان کنند».
اما جان‌محمد می‌پذیرد که این وضعیت نیز برای همگان مطلوب نیست. او می‌گوید: «طالبان تذکرۀ و کارت شناسایی مسافران را چک می‌کنند. اگر مسافری عضو نیروهای افغان باشد، از اتوبوس خارجش می‌کنند». گروه‌های مداقع حقوق بشر می‌گویند که طالبان کسانی را که مشکوک به عضویت در نیروهای امنیتی افغان بوده‌اند، دستگیر کرده و گاهی اوقات کشته‌اند.
شریف عمری، یکی دیگر از رانندگان می‌گوید: «شورشیان طالب تلفن‌های همراه مسافران را بررسی می‌کنند ببینند آیا موسیقی یا محتوای دیگری را پیدا می‌کنند که زمان حکومت طالبان ممنوع بوده است یا نه. یک مرتبه که آنها در موبایل یکی از پسران عکس‌های مبتذل پیدا کردند، به او گفتند که عکس‌ها را پاک کند و دیگر نگاه‌شان نکند».
در سرتاسر افغانستان زمزمۀ کارهای دهۀ 1990 طالبان که پس از جنگ‌های خونین داخلی بر این کشور مسلط شده‌اند، پیچیده است. آنها نظم به وجود آوردند، از هرج و مرج جلوگیری کردند و قوانین سخت‌گیرانه‌ای بر افغانستان تحمیل کردند، تا اینکه ایالات متحده در سال 2001 سرنگون‌شان کرد.
طالبان از دو دهه پیش بدین سو، با دولت افغانستان و متحدانش جنگیده‌اند تا مناطق بیشتری را تصرف کنند و قدرت را در دست بگیرند. تحلیلگران می‌گویند که شورشیان طالب طی این سال‌ها قوی‌تر شده‌اند. اکنون، به نظر می‌رسد که طالبان با خروج نیروهای آمریکا و ناتو از افغانستان، اعتماد به نفس بیشتری پیدا کرده‌اند و مناطق بیشتری را از دست دولت افغانستان گرفته‌اند؛ دولتی که تحت حمایت ایالات متحده است.
یکی از فرماندهان طالبان که معاون عملیات‌های نظامی در ولایت کابل است، می‌گوید: «حتی کوچک‌ترین مجاهد می‌داند که ما ابرقدرتی را شکست داده‌ایم؛ تمام دنیا نیز این را تصدیق می‌کنند». او نام خود را نگفت و از ما نیز خواست که مشخصات دیگرش را فاش نکنیم تا نیروهای افغان یا خارجی نتوانند شناساییش کنند.
طالبان با خروج نیروهای آمریکا و ناتو از افغانستان، اعتماد به نفس بیشتری پیدا کرده‌اند.
طبق گفته‌های جاناتان اسکوردن، یکی از متخصصان مرکز تحلیل‌های نیروی دریاییِ وزارت امور کهنه‌سربازان ایالات متحده در آرلینگتون، پس از اینکه ایالات متحده مقیاس حملات هوایی خود برای حمایت از نیروهای افغان کاهش داد، طالبان در حال تسریع روندی یک‌ساله بوده‌اند تا ولایات افغانستان را تصرف کنند. حملات هوایی ایالات متحده پس از توافق دولت ترامپ با طالبان در ماه فبریۀ سال گذشته کاهش یافت.
این توافق‌نامه موارد زیر را در بر دارد:
– خروج کامل نیروهای خارجی از افغانستان
– عدم حملۀ شورشیان به این نیروها
– پناه‌ندادن طالبان به گروه‌های تروریستی مانند القاعده.
اسکوردن می‌گوید: «اوضاع به طور شایان توجهی از سال گذشته بدین سو وخیم‌تر شده است. این روزها مشاهده می‌کنیم که طالبان در حال تصرف مناطق روستایی نیستند، بلکه به تسلط برای مناطقی دست زده‌اند که بسیار نزدیک شهرهای اصلی، مراکز ولایات هستند و به محاصرۀ مؤثر آنها روی آورده‌اند و کنترل جاده‌های مواصلاتی‌شان را در دست گرفته‌اند».
در گزارش فصلی بازرس کل به کنگرۀ ایالات متحده چنین آمده است: طالبان پنج مرکز ولایتی – به شمول قندهار، دومین شهر بزرگ افغانستان – را تصرف کرده‌اند
به گفتۀ بیل ریگو، همکار ارشد بنیاد دفاع از دموکراسی، شورشیان از سال 2018 بدین سو، قلمرو خود را دوبرابر کرده‌اند. به یاد داشته باشید که آنها هنگامی به گسترش قلمرو خود در افغانستان دست زدند که نیروهای آمریکایی آنجا حضور داشتند.
بیل ریگو به دقت فعالیت‌های طالبان را زیر نظر دارد.
هنگامی که رئیس‌جمهور بایدن اعلان کرد که نیروهای ایالات متحده و هم‌پیمانانش تا روز به یادماندنی 11 سپتامبر افغانستان را ترک خواهند کرد، مقامات دفاعی اعلان کردند که تمایل دارند زودتر از ماه جولای به طور کامل از افغانستان خارج شوند. فرماندهی مرکزی ایالات متحده یک ماه پس از این فرایند گفت: «این هفته 30 تا 40 درصد نظامیان را از افغانستان خارج کرده‌ایم».
ریگو پیش‌بینی می‌کند که با خروج نیروهای خارجی، طالبان شهرهای جنوبی و شرقی افغانستان را تصرف خواهند کرد: «به نظر من تا چند ماه آینده، شاهد هجومی تمام‌عیار از سوی طالبان خواهیم بود».
خرید راکت، خمپاره و موشک‌های زمین به هوا
یک دلال اسلحه در شرق جلال‌آباد می‌گوید: «طالبان در حال تدارک سلاح‌هایی سنگین‌تر از سابق هستند. از زمانی که آمریکایی‌ها پذیرفتند از افغانستان خارج شوند، طالبان سلاح بیشتری تهیه کرده‌اند».
او خواست که تنها لقبش – حاجی – را به کار ببریم تا شناسایی نشود. حاجی 60 سال دارد و از چهار دهه پیش بدین سو سلاح‌هایی به طالبان و شبه‌نظامیان دیگر فروخته است.
او می‌گوید: «طالبان در حال خرید راکت، خمپاره و موشک‌های زمین به هوا، سلاح‌های خودکار و مهمات‌شان هستند. آنها پیش از این هرگز به این شکل سلاح نخریده بودند. باید بگویم که هر دانه از موشک‌های زمین به هوا را به قیمت 70000 دلار از روسیه برای طالبان خریده‌ام».
امکان تایید مستقلانه گفته‌های حاجی – دلال اسلحه – میسر نبود.
اسکوردن که برای کنگرۀ ایالات متحده ارزیابی‌هایی در مورد وضعیت امنیتی افغانستان انجام داده است، می‌گوید: «ادعاهای حاجی پذیرفتنی است. تسلط هوایی یکی از امتیازات نیروهای دفاعی و امنیتی افغانستان است. اگر طالبان به توانایی دفاع هوایی دست یابند، تعادل نظامی در این کشور تغییر خواهد کرد».
بازگشت طالبان دستاوردهای بیست سال گذشته را از بین خواهد برد.
ما پیروز خواهیم شد
یکی از فرماندهان طالب در گفتگو با ما گفت: «به دقت پایتخت را رصد می‌کنیم. فاتحانه وارد کابل خواهیم شد».
طالبان در پی اجرای نسخۀ سخت‌گیرانه‌ای از قوانین اسلامی در افغانستان هستند، قوانینی که برخی از دستاوردهای 20 سال گذشتۀ زنان را زیر پا لِه خواهد کرد. با این‌حال، این فرمانده طالب گفت: «در حکومت ما زنان می‌توانند درس بخوانند، کار کنند و آزادانه از خانه خارج شوند، اما باید صورت‌شان را بپوشانند، آنها باید از مردان تفکیک شوند. در حکومت ما دموکراسی در کار نخواهد بود، ما رژیمی اسلامی برپا خواهیم کرد».
او ادعا می‌کند که طالبان آرمان‌شهر ایجاد خواهند کرد، اما هشدار می‌دهد: «کسانی که از ما تبعیت نکنند را تنبیه خواهیم کرد».
به هر صورت، رهبران طالبان علناً گفته‌اند که عزم جدی در مورد مذاکرات صلح با دولت افغانستان دارند. مذاکراتی که در توافق‌نامۀ طالبان با ایالات متحده ذکر شده است. انتظار می‌رود این مذاکرات به تقسیم قدرت بین طالبان و دیگر احزاب افغان بینجامد، اما پس از آغاز آن در ماه سپتامبر تا کنون، نتیجۀ چشمگیری نداشته است.
کشتارها افزایش خواهند یافت
برخی تحلیلگران بر این باورند که طالبان همین اکنون نیز در حال تنبیه منتقدان برجستۀ خود هستند تا نقشه‌های آیندۀ خود را پیش ببرند.
ویدا مهران، استادیار دانشگاه اکستر در رشتۀ تضاد، امنیت و پیشرفت می‌گوید: «این توافق‌نامه واقعاً طالبان را تشجیع کرده و باعث شده است آنها به کشتار مردم روی بیاورند و هر کسی را که در مقابل‌شان قد علم کند، از میان بردارند. می‌توانید به قتل ده‌ها خبرنگار، فعال مدنی، روحانیون افغان و دیگر اعضای تأثیرگذار در جامعه مراجعه کنید.
این قتل‌ها پس از آغاز مذاکرات بین دولت افغانستان و نمایندگان طالبان افزایش یافتند و ایالات متحده، طالبان را مسئول بیشتر آنها دانست. اما ذبیح‌الله مجاهد، یکی از سخنگویان طالبان گفت ادعای ایالات متحده را بزرگ‌نمایی دشمن خواند. او مقامات امنیتی افغانستان را مسئول این قتل‌ها می‌داند.
مقامات دفاعی دولت افغانستان می‌گویند که حتی پس از خروج نیروهای خارجی از این کشور نیروهای‌شان می‌توانند از سرزمین‌شان در برابر طالبان دفاع کنند و از حمایت هوایی بین‌المللی برخوردار شوند. اما شورشیان در هفته‌های اخیر چهار ولایت را تصرف کرده‌اند و بنا بر گزارش‌ها در برخی نبردها نیروهای افغان را بدون درگیری فراری داده‌اند.
در سفر اخیر قندهار به کابل در اتوبوسی، در ولایت وردک که نزدیک کابل است، صدای تیراندازی بین جنگجویان طالب و نیروهای افغان به گوش می‌رسید.
در این شاهراه، چهار ایست بازرسی طالبان بودند که اتوبوس را متوقف کردند. یکی از جنگجویان که دستاری سیاه بر سر و جلیقه‌ای بر تن داشت که به نظر می‌رسید از نیروهای دولتی غنیمت گرفته باشد، با دامن سنتی بلند و شلواری بادکرده و دستکش‌های نیمه‌انگشت، مقابل اتوبوس ظاهر شد. او در یک دست تفنگ و در دست دیگر خود اشاره‌کنندۀ لیزری سبزی داشت تا با آن به وسایل نقلیه علامت توقف بدهد.
او وارد اتوبوس شد و رو به مسافران، سلام اسلامی کرد: «السلام علیکم.»
چراغ خود را روی مسافران انداخت از مردی جوان پرسید: «شغلت چیست»؟
مرد جوان پاسخ داد: «در هوتل کار می‌کنم».
جنگجوی طالب به طرف دروازۀ اتوبوس حرکت کرد تا از آن خارج شود، به دروازه که رسید، رو به مسافران کرد و گفت: «مزاحمت ما را ببخشید، دعای‌مان کنید».
