انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان در هفته گذشته از اولین پژوهش خود در عرصه صحت با عنوان «دانش، نگرش و عملکرد مردم نسبت به کووید 19- و ارزیابی تأثیر همه‌گیری آن در افغانستان» رونمایی کرد. این نظرسنجی در 34 ولایت کشور انجام شده و در آن حدود 3 هزار نفر اشتراک کرده و دیدگاه مردم در خصوص همه‌گیری کرونا به بررسی گرفته شده است.
در نوع خود، این اولین تحقیقی است که دیدگاه مردم افغانستان را در خصوص کرونا در سطح ملی مورد ارزیابی قرار می‌دهد. این پژوهش از نوع بررسی دانش، نگرش و عملکرد مردم است که فرصت مطالعه مقایسوی بین سطح دانش مردم در مورد یک پدیده و عملکرد و رفتار شان در مواجهه با آن پدیده را فراهم می‌سازد. این نوع تحقیق‌ها واضح می‌سازد که آیا دانش و آگاهی در بارۀ پدیده‌ای در بین مردم پایین است یا برعکس دانش و آگاهی بلند است، اما رفتار و عملکرد متناسب به سطح دانش برای مقابله با آن پدیده در میان مردم وجود ندارد.
با درنظر داشت دریافت‌های چنین سروی‌ها، برنامه‌های مناسب برای پرداختن به پدیده مورد نظر روی دست گرفته می‌شود. کرونا یکی از مواردی‌ست که می‌توان سطح دانش، نگرش و عملکرد مردم را در مواجهه به آن ارزیابی و متناسباً برای مدیریت آن برنامه‌ریزی کرد.
بنابرین، هدف اصلی اجرای این نظرسنجی نیز تعیین سطح دانش، آگاهی، برداشت‌ها، نگرش‌ها و عمل‌کردهای مردم نسبت به کرونا و همچنان ارزیابی تأثیرات همه‌گیری کرونا بر ابعاد اجتماعی و اقتصادی زندگی مردم در افغانستان است.
علاوه بر آن، در این تحقیق تلاش شده‌است دیدگاه مردم در رابطه به مؤثریت اقدامات حکومت در مدیریت بحران همه‌گیری کرونا و کانال‌هایی که مردم از طریق آنها در بارۀ کوید-19 آگاهی حاصل می‌کنند، نیز مورد ارزیابی قرار گیرند. متناسب به دریافت‌های نظرسنجی، پیشنهاد‌هایی برای برنامه‌ریزی مؤثر در آینده نیز ارائه شده‌است. این پژوهش در مقطع زمانی ماه دلو 1399 تا ماه ثور 1400 تطبیق شده‌است.
سطح دانش و آگاهی مردم افغانستان در بارۀ بیماری کوید-19 و چگونگی جلوگیری از انتشار آن در سطح نسبتاً بلند قرار دارد.
پژوهش به یافته‌های جالبی دست یافته‌است. بر بنیاد این نظرسنجی، سطح دانش و آگاهی مردم افغانستان در بارۀ بیماری کوید-19 و چگونگی جلوگیری از انتشار آن در سطح نسبتاً بلند قرار دارد، اما در مقایسه با سطح دانش، عملکرد مردم در رعایت معیارهای پیش‌گیرانه انتشار ویروس کرونا در سطح پاین‌تری قرار دارد.
در این نظرسنجی واضح شده است که 85 درصد اشتراک‌کننده‌ها می‌دانستند که با شستن دست‌ها می‌توانند از انتقال ویروس جلوگیری کنند و 80 درصد نقش پوشیدن ماسک در جلوگیری از انتقال ویروس را درک می‌کردند. 82درصد پاسخ‌دهنده‌ها معتقد بودند که خطر و تهدید کرونا خیلی جدی است. اما تنها 54درصد پاسخ‌دهنده‌گان گفته‌اند که جهت جلوگیری از انتقال ویروس کرونا همیشه دستان‌شان را با آب و صابون می‌شویند و 34 اذعان داشته‌اند که از ماسک استفاده می‌کننده.
از جانب دیگر، حدود نیمی از مصاحبه شونده‌ها (45درصد) می‌دانستند که فاصله‌گذاری اجتماعی در جلوگیری از انتقال ویروس مؤثر است، اما تنها 23 درصد گفته‌اند اقدام به فاصله‌گذاری اجتماعی می‌کنند. 67 درصد می‌فهمیدند که در صورت در گردش بودن ویروس کرونا در جامعه نباید در جمعها حاضر شوند، اما تنها 22.5 درصد اظهار داشتند که در چنان شرایط از حضور در جمعها اجتناب می‌کنند. طوری‌که دیده می‌شود بین سطح دانش دربارۀ مؤثریت اقدامات پیش‌گیرانه در جلوگیری از انتشار ویروس و عملکرد مردم در رعایت آن اقدامات تفاوتی زیاد وجود دارد. بیشتر مردم به آنچه می‌دانند، عمل نمی‌کنند.
بر بنیاد این نظرسنجی، تأثیرات همه‌گیری کرونا بر ابعاد اقتصادی و اجتماعی زندگی مردم وسیع بوده‌است. 60 درصد مردم در جریان همه‌گیری برای رفع مایحتاج روزمرۀ شان دچار مشکل بوده‌اند و 94 درصد از پاسخ‌دهنده‌ها گفته‌اند در جریان همه‌گیری همیشه و یا اغلباً به دلیل ترس از در بحران بیشتر اقتصادی قرار گرفتن، غذای شان را جیره‌بندی کرده‌اند.
حدود 78 درصد پاسخ‌دهنده‌ها اظهار داشته‌اند که قسمتی و یا تمام منبع عاید شان را در جریان همه‌گیری از دست داده‌اند. تأثیرات چشم‌گیری که همه‌گیری کرونا بر وضعیت زندگی اقتصادی و اجتماعی مردم گذاشته‌است، شاید یکی از دلایلی باشد که مردم با آنکه دانش کافی در بارۀ راه‌های پیش‌گیرانۀ انتشار کرونا دارند، در عمل آنها را رعایت نمی‌کنند. در هنگام برنامه‌ریزی‌های بعدی برای مدیرت همه‌گیری بحران کرونا و یا اصلاح و مروور برنامه‌های قبلی، توجه به این مورد نهایت حیاتی و کمک‌کننده خواهد بود.
منبع اطلاعات مردم در بارۀ کوید-19 یکی از موارد مهم دیگری‌ست که سروی به آن پرداخته‌است. شرکت‌کننده‌های سروی گفته‌اند که در بارۀ کرونا عمدتاً از طریق تلویزیون «68درصد»، شبکه‌های اجتماعی «42درصد»، رادیو «35درصد» و کارمندان صحی «33درصد» معلومات دریافت کرده‌اند. با این‌حال، بیشتر شان به اطلاعاتی که از طریق تلویزیوین «62درصد» و کارمندان مراکز صحی «48درصد» به‌دست می‌آورند بیشتر اعتماد دارند.
از این یافته برداشت مهمی می‌توان داشت. چون مردم بیشتر بالای تلویزیون و کارمندان صحی منحیث منبع اطلاعات در بارۀ کرونا اعتماد دارند، احتمالاً اطلاعات سرسام‌آوری که از سایر کانال‌ها، منجمله از طریق شبکه‌های اجتماعی، به‌خورد مردم داده می‌شود، سبب بی‌اعتمادی آنها شده و در نتیجه به آگاهی‌هایی که از آن کانال‌ها به‌دست می‌آورند عمل نمی‌کنند و این سبب شده عملکرد ضعیف در رعایت اقدامات پیش‌گیرانه داشته باشند. توجه و سرمایه‌گذاری روی برنامه‌های آگاهی‌دهی از طریق تلویزیون و کارمندان صحی، می‌تواند در بهبود وضعیت کمک‌کننده باشد.
سطح رضایت اشتراک‌کننده‌های این نظرسنجی از ارائه خدمات درمانی 38 درصد بوده که سطح قابل قبولی نیست.
نظرسنجی همچنان به سطح رضایت مردم از عملکرد حکومت در مدیریت بحران کرونا نیز پرداخته‌است. نیمی از پاسخ‌دهنده‌ها «52درصد» گفته‌اند حکومت در اعمال تدابیر پیش‌گیرانه مؤفق بوده‌است. از جانب دیگر اکثر پاسخ‌دهنده‌ها «71.6درصد» از نحوۀ آگاهی‌دهی حکومت در بارۀ کرونا رضایت داشته‌اند. اما سطح رضایت اشتراک‌کننده‌های این نظرسنجی از ارائه خدمات درمانی 38 درصد بوده که سطح قابل قبولی نیست. این یافته نمایان‌گر آن است که حکومت با بهبود خدمات درمانی، می‌تواند سبب کسب بیشتر رضایت مردم شده و در نتیجه با توجه به اینکه اعتماد مردم روی کانال‌های اطلاعاتی حکومتی بیشتر است، سبب تغییر مثبت در رفتار و عملکرد مردم گردد.
این نظرسنجی اطلاعات جامع و مفیدی را در اختیار مان قرار می‌دهد که می‌توان از آن در برنامه‌ریزی‌ها و یا اصلاح برنامه‌ها و پالیسی‌ها در امر مبارزه با بحران کرونا استفاده کرد. آگاهی مردم در بارۀ تدابیر پیش‌گیرانه در سطح بلندی قرار دارد، اما رفتار و عملکرد آنها در رعایت این تدابیر قناعت‌بخش نیست.
در پالیسی‌سازی‌ها و برنامه‌ریزی‌های آینده، نیاز است این فاصله بین دانش و عملکرد مردم مورد توجه جدی قرار گیرد. با توجه به اینکه بیشتر مردم افغانستان با فقر دست‌وپنجه نرم می‌کنند و توانایی تکافوی اقتصادی مایحتاج روزانه شان را ندارند و از جانب دیگر بحران همه‌گیری کرونا سبب تشدید وضعیت شده‌است، روی دست‌گیری برنامه‌های اقتصادی توسط حکومت می‌تواند در مؤثریت و مؤفقیت اقدامات و بهبود وضعیت کمک‌کننده باشد.
از آن‌جا که مردم بر اطلاعاتی که از طریق تلویزیون و کارمندان صحی به‌دست می‌آورند باورمندی بیشتر دارند، بهتر است صاحبان امور روی طرح برنامه‌های آگاهی‌دهی با استفاده از این دو کانال توجه جدی داشته باشند. مردم از شیوۀ آگاهی‌دهی و اعمال تدابیر پیش‌گیرانه توسط حکومت تا اندازه‌ای رضایت دارند، اگر خدمات درمانی بهبود بیابد، سبب تحکیم بیشتر اعتماد مردم بالای حکومت شده و در کنترول بحران کرونا گام‌های مفیدی برداشته خواهد شد. و در نهایت، رعایت مواردی که این تحقیق به آنها دست یافته‌است، می‌تواند در مؤفقیت مدیریت بحران کرونا در افغانستان کمک‌کننده باشد.
