مردم افغانستان پروسۀ صلح را در فضای بیم و امید تعقیب می‌کنند. در نشست‌های مختلف رسمی و غیر رسمی همیشه از سوی بزرگان، احزاب سیاسی، نهاد‌های مدنی، شبکه‌های زنان، اقلیت‌های قومی و مذهبی دیدگاه‌ها و نظریات در رابطه به صلح مطرح شده است. حکومت نیز در تمام برنامه‌ها و پروسه‌های صلح دیدگاه و نظریات خود را به صورت واضح و روشن بیان کرده است.
رکود در دور دوم نشست دوحه
دور اول نشست در دوحه با پیشرفت‌های همراه شد. حد اقل بعد از بحث‌های فراوان هر دو طرف روی طرزالعمل کاری توافق کردند. پس از رخصتی‌های چند روزه، گفتگوها در دوحه با رکود جدی همراه شد. حد اقل از ماه سنبله تا حالا کدام موفقیت چشم‌گیر و یا پیشرفت قابل ملاحظه در دوحه دیده نمی‌شود. برای مدت طولانی هیات طالبان اصلا حضور نیافتند. اکنون که این نوشته به نشر می‌رسد اعضای برجستۀ هیات طالبان در دوحه حضور ندارند. با این همه نشست دوحه ادامه خواهد یافت. نشست‌های مسکو و ترکیه به حیث گزینه‌های بدیل دوحه نخواهد بود. مردم از نشست دوحه توقعات بیشتری داشتند. هیجانی که در شروع نشست به وجود آمده بود، اکنون این هیجان وجود ندارد. مردم توقع سرعت بیشتر و پیشرفت عملی را در دوحه داشتند. هرچند دوحه به حیث آدرس فعلا باقی است اما چشم‌ها بیشتر به نشست ترکیه دوخته شده است.
نه رد، نه تایید
نامۀ وزیر خارجۀ امریکا و طرح صلحی که مطرح است در فضای سیاسی با واکنش‌های متفاوتی همراه شد. برخی سیاست‌گران با ذوق‌زدگی از آن استقبال کرده، اما بعدا تاکید کردند که طرح ارایه شده ضرورت به بحث‌های جدی دارد. تدبیر و عقلانیت سیاسی ایجاب می‌کند تا با بحث‌های بیشتر موقف جمعی اتخاذ گردد. این طرح هرچند که طرح رسمی حکومت امریکا نمی‌باشد، اما حکومت افغانستان آن را نه رد می‌کند و نه تایید. در متن طرح برخی نکات مثبت و قابل تامل وجود دارد. در عین حال برخی ملاحظات جدی نیز وجود دارد نیاز به گفتگوها و بحث‌های بیشتر می‌باشد.
چرا نشست مسکو؟
مسکو قبل از نشست دوحه نیز میزبان گفتگو میان شماری از رهبران سیاسی و طالبان بود. اکنون نیز مسکو تلاش دارد تا نقشی در پروسۀ صلح افغانستان داشته باشد. روسیه عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد است. برای افغانستان و امریکا دیدگاه و نظریات مسکو در پروسۀ صلح مهم است. به نظر می‌رسد که حکومت افغانستان توقع مشخص از محتوای این نشست ندارد. البته فراموش نکنیم که نشست‌های سمبولیک به هدف تبارز علاقه‌مندی و نقش برخی کشورها گاهی ممکن است برگزار گردد. اعلامیه‌های که در نشست مسکو از سوی سه کشور به نشر می‌رسد می‌تواند مهم باشد. هنوز دقیق معلوم نیست که طالبان و هیات افغانستان روی کدام اعلامیه مشترک به توافق می‌رسند یا خیر؟
ترکیه ایستگاه اخر خواهد بود؟
هنوز در جزییات نشست ترکیه چیزی گفته نشده است. اما توافق برای نشست ترکیه حد اقل سه ماه قبل صورت گرفته بود. ترکیه عضویت ناتو را دارد. ناتو سال‌های طولانی است که در نبرد با طالبان قرار دارد. همچنان این کشور روابط خوب با پاکستان دارد. در عین روابط افغانستان و ترکیه نیز به صد سال می‌رسد. تلاش اصلی این است تا یک چارچوب برای صلح در نشست ترکیه به دست آید. بحث‌هایی در رابطه به سطح رهبران شرکت کننده مطرح است. اما طبیعی است اگر ملا یعقوب و ملا هیبت الله در نشست ترکیه حاضر شوند، از آدرس دولت افغانستان نیز در سطح بالا اشتراک و حضور خواهند یافت. فراموش نباید کرد که نشست ترکیه ایستگاه آخر نخواهد بود. همچنان این نشست‌ها هرگز نمی‌تواند مدل و یا بدیلی مانند توافق بن باشد. شرایط امروز با شرایط توافق بن کاملا متفاوت است. تصمیم در غیاب حکومت افغانستان گرفته نخواهد شد. کسی نمی‌تواند حکومت را دور زده و فیصله غیابی داشته باشد. تضمین برای صلح حرف اصلی این است که صلح باید ضمانت‌های لازم را به همراه داشته باشد. رییس جمهور در نشست وزارت خارجه روزسه شنبه گفت اگر طالبان همین حالا هم آماده باشند برای انتخابات ما آماده هستیم. موضوع اساسی دیگر تجربه دوران حکومت داکتر نجیب است. در آن وقت امریکا و شوروی وقت روی ورق امضا کردند. اما در عمل حکومت نجیب و تمام زیر ساخت‌ها از هم پاشید. با توجه به درس‌های گذشته اکنون نیز این نگرانی مطرح است. افغانستان بدون تضمین‌های لازم نمی‌تواند گام‌های بعدی را بردارد.
نیروهای امریکا مطابق توافق دوحه خواهند رفت؟
یکی از موضوعات مهم در فضای سیاسی خروج نیروهای امریکایی مطابق به توافق‌نامه دوحه است. اما ظاهرا حکومت جدید امریکا توافق حکومت آقای ترامپ با طالبان را مورد بازنگری قرار می‌دهد. حد اقل فعلا مشخص شده است که خروج نیروهای امریکایی مطابق توافق دوحه تا اول ماه می‌عملی نمی‌باشد. حالا امریکا ضرورت دارد به هدف ایجاد فضای مصوون برای نیروهای امریکایی گام‌های بعدی را در راستای صلح بردارد. افغانستان و امریکا روابط تعریف شده دارند. همکاری با نیروهای امنیتی در بخش‌های مختلف ادامه خواهد یافت. بار اصلی جنگ به دوش نیروهای امنیتی و دفاعی کشور خواهد بود. هم اکنون 97 در صد عملیات‌ها توسط افغان‌ها صورت می‌گیرد. اجماع سیاسی برای صلح در افغانستان فعلا اجماع سیاسی برای صلح وجود دارد.رییس جمهور، داکتر عبدالله، اعضای شورای مصالحه و شخصیت‌های مختلف سیاسی باهماهنگی کامل پروسه صلح را تعقیب می‌کنند. در میان احزاب سیاسی تنها آقای حکمتیار دیدگاه کاملا مخالف دارد. در نشست دوحه نیز هیات مذاکره کننده افغانستان با هم‌صدایی حضور یافتند. به رغم طرح موضوعات اختلاف بر انگیز اما هم‌صدایی همچنان وجود دارد. همچنان حمایت و اجماع در رابطه هیات افغانستان در دوحه وجود دارد. به همین دلیل است که در نشست مسکو نیز رییس هیات مذاکره کننده و شماری از اعضای هیات دوحه حضور دارند.
بیم و امید از پروسه صلح نگرانی‌های برای مردم وجود دارد. هم اکنون زنان به دلیل حضور اندک شان در نشست مسکو اظهار نگرانی می‌کنند. آنان ترس دارند که حضور اندک در نشست مسکو بدل به یک رویه نشود. همچنان مردم نگران از دست رفتن ارزش‌های بدست آمده طی بیست سال اخیر می‌باشند. مردم افغانستان طی 42 سال قربانیان اصلی جنگ بوده اند. برای مردم حفظ ارزش‌های جمهوریت و توسعه آن بی‌نهایت مهم است. به همین دلیل است که پروسه صلح همیشه با بیم و امید تعقیب می‌گردد. اما واقعیت این است که شرایط موجود در افغانستان با تمام دوره‌های فرق دارد. امروز افغانستان دارای نظام سیاسی، قانون اساسی و نیروهای با تجربه امنیتی و دفاعی می‌باشد. این همه کمک می‌کند تا حکومت در مدیریت پروسه صلح موفق شود. صلح با عجله و شتاب نتیجه نخواهد داد. تدبیر و عقلانیت سیاسی کمک می‌کند تا شاهد صلح و ثبات در کشور باشیم. برای حکومت انتقال قدرت از طریق پروسه انتخابات مهم است. حق انتخاب شدن و انتخاب کردن برای مردم مهم است. این حق نباید از مردم گرفته شود.
