۱۹۸۹ یا ۱۹۹۶؟

رسانه‌های امریکایی افشا کردند که جوبایدن رییس‌جمهور این کشور تصمیم گرفته است کلیه نیروهای امریکایی را تا تاریخ ۱۱ سپتامبر سال جاری میلادی از افغانستان خارج کند. به نظر می‌رسد که این تصمیم در مشوره با دیگر متحدان امریکا که در افغانستان نیروهای مسلح دارند، گرفته شده است. پس از این افشاگری رسانه‌های امریکایی، روزنامه‌های بریتانیایی هم نوشتند که لندن نیز همراه با ایالات متحده کلیۀ نیروهای بریتانیایی را از افغانستان خارج خواهد کرد. رسانه‌های امریکایی گزارش دادند که خروج نیروهای نظامی این کشور و متحدانش از افغانستان تا تاریخ ۱۱ سپتامبر، بدون قید و شرط است و در هر صورتی اجرا خواهد شد.

خروج بی قید و شرط ایالات متحده و متحدانش تا ۱۱ سپتامبر، هیچ انگیزه‌یی برای طالبان باقی نگذاشته است که به گفتگو با حوزۀ جمهوری ادامه دهند. حتما به همین دلیل است که آنان اعلام کردند تا خروج کامل نیروهای خارجی، در هیچ نشستی در مورد افغانستان شرکت نمی‌کنند. طالبان که قبلا هم تصمیمی برای امتیازدهی به جانب حوزۀ جمهوری نداشتند و صرف برای وقت‌کشی در نشست‌ها و مذاکرات شرکت می‌کردند، حال دیگر برای وقت‌کشی هم نیازی نمی‌بینند در نشست‌های جهانی در مورد افغانستان شرکت کنند. طالبان تا روز ۱۱ سپتامبر منتظر می‌مانند که آخرین سرباز امریکایی از افغانستان خارج شود و پس از آن به حمله‌های گسترده علیه شهرهای بزرگ دست می‌زنند.

بعید نیست که گروه طالبان به مذاکره با امریکایی‌ها برای به دست آوردن آخرین امتیازها ادامه دهند. عمده‌ترین خواست آنان در حال حاضر حذف نام‌های رهبران شان از فهرست‌های سیاه امریکا و شورای امنیت سازمان ملل متحد است. تهدید حمله به کاروان‌های در حال خروج ناتو، ابزار امتیازگیری طالبان است. موضع‌گیری اخیر پاکستان در مورد تاخیر در خروج نیروهای امریکایی و ناتو نیز نشان می‌دهد که طالبان به وساطت پاکستان با ایالات متحده در حال مذاکره اند تا آخرین امتیازها را به دست بیاورند، ولی گفتگوی طالبان با جانب جمهوری دیگر برای شورای کویته موضوعیت ندارد. آنان حتا برای وقت‌کشی در این نوع گفتگوها شرکت نخواهند کرد.

پیش از این، تصور این بود که جوبایدن نیروهای امریکایی را از افغانستان خارج می‌کند، اما به گونه‌یی برنامه‌ریزی خواهد کرد که در روز خروج آخرین سرباز امریکایی آتش‌بس در افغانستان برقرار باشد و روند حل سیاسی کلید بخورد. ولی به نظر می‌رسد که دیگر جوبایدن به چنین چیزی متعهد نیست. برای او هم مثل ترمپ خروج از افغانستان اهمیت سیاسی دارد. به همین دلیل ۱۱ سپتامبر را روز آخر خروج تعیین کرده است تا جنبۀ تبلیغی نیز به آن بدهد و بگوید که پس از بیست سال حضور، نیروهای امریکایی را از افغانستان بیرون کرده است. از آن‌جایی که خروج نیروهای امریکایی هیچ قید و شرطی ندارد، به طالبان هم دیگر انگیزۀ گفتگو با جانب جمهوری باقی نمانده است.

به احتمال زیاد شاخۀ نظامی طالبان سر از امروز برای پس از ۱۱ سپتامبر آماده‌گی می‌گیرد تا به شهرهای بزرگ افغانستان حمله کند. تا هنوز روشن نیست که آيا امریکا و ناتو پس از خروج نظامیان شان از افغانستان به حمایت مالی از دولت و نیروهای امنیتی افغانستان متعهد می‌مانند یا نه؟ در گفتگوی تلفونی که قرار است که جو بایدن با رییس‌جمهور غنی داشته باشد، حتما این موضوع واضح خواهد شد. اگر امریکا و ناتو از نظر مالی به دولت و نیروهای امنیتی افغانستان متعهد بمانند و کلیۀ کمک‌های مالی را پس از خروج سربازان شان قطع نکنند، افغانستان به سال ۱۹۸۹ برمی‌گردد. در آن سال تمام نیروهای شوروی از افغانستان خارج شد، اما مسکو به حمایت مالی، لجستیکی و سیاسی از حکومت وقت دوام داد. دوام این کمک‌ها مانع سقوط حکومت داکتر نجیب‌الله شد اما کابل و کلان‌شهرها به حالت محاصره و نیمه‌محاصره درآمد. این محاصره اقتصادی و نظامی بود. اگر کمک‌های مالی و نظامی غرب پس از ۱۱ سپتامبر سال جاری میلادی دوام کند، احتمال آن زیاد است که سناریوی ۱۹۸۹ تکرار شود، طالبان بسیاری از مناطق را تصرف کنند، برخی از مناطق هم تخلیه شود و شماری از شهرهای بزرگ افغانستان از جمله کابل به حالت نیمه‌ محاصره درآید ولی به رغم این سختی‌ها سقوط کامل اتفاق نیافتد.

ولی اگر افغانستان به حال خود رها شود و کشورهای غربی پس از خروج کمک‌های مالی هم را هم قطع کنند به احتمال زیاد سناریو سال ۱۹۹۶ تکرار خواهد شد. در آن سال طالبان به بسیاری مناطق افغانستان مسلط شدند و یک جنبش مقاومت هم در برابر آنان شکل گرفت. در صورت توقف کمک‌های مالی غربی‌ها پس از ۱۱ سپتامبر سال جاری و خروج کلیۀ نیروهای آنان برگشت به سال ۱۹۹۶ که در آن طالبان به بخش بزرگی از قلمرو افغانستان مسلط هستند و با یک جنبش مقاومت سر و کله می‌زنند بعید نیست.

خروج بی‌قید و شرط ایالات متحده از افغانستان، تحقق پیش‌بینی اسامه بن لادن است. او در روزهای آخر حکومت طالبان در سال ۲۰۰۱ در گفتگو با حامدمیر روزنامه‌نویس معروف پاکستانی گفته بود که ایالات متحده به افغانستان نیرو می‌فرستد، مدت طولانی در این سرزمین می‌جنگد و در پایان کار به سرنوشت اتحاد شوروی دچار می‌شود و بدون هیچ دست‌آوردی میدان نبرد را ترک می‌کند. تحقق پیش‌بینی بن لادن به جهادیست‌های سراسر جهان انگیزه می‌دهد تا به جنگ با ایالات متحده و متحدان آن ادامه دهند.