تجلیل پررنگ مردم از نوروز در سایه‌ی ممنوعیت

دینا طاهری

نوروز، جشنی باستانی و پر معنا، برای مردم هزاره تنها یک روز در تقویم نیست؛ ریشه‌ای‌ست که به اعتقادات، باورها و تاریخ چندین نسل گره خورده است. از نگاه مردم هزاره، نوروز روزی خجسته است؛ چرا که بر اساس باور آن‌ها، در این روز، نخستین امام شیعیان، حضرت علی (ع) به خلافت رسیده است. نوروز در ذهن و دل این مردم، تنها یک آیین باستانی نیست، بلکه پیوندی‌ست میان ایمان و زندگی. جمله‌ای که بسیاری از آنان باور دارند، چنین است: «سال نیکو از بهارش پیداست.» یعنی اگر نوروز را با عشق و شادی آغاز کنیم، سالی سرشار از خوشی و آرامش در پیش خواهیم داشت. و مردم هزاره با همین باور، نوروز را با شور و احترام تجلیل می‌کنند.

در این روزِ پربرکت، مردم هزاره رسم و رواج‌های ویژه‌ای دارند. یکی از پرشکوه‌ترین آن‌ها، سفر به مزار شریف برای تماشای گل سرخ و شرکت در مراسم برافراشتن بیرق سخی است. از گوشه و کنار افغانستان و حتی خارج از کشور، مردم برای دیدن این میله‌ی باعظمت گرد هم می‌آیند. باور دارند که اگر بیرق سخی بدون مشکل و کاملاً راست برافراشته شود، سال پیش‌رو پر از آرامش و امنیت خواهد بود. اما اگر در هنگام بلند شدن بیرق مشکلی پیش آید، مردم آن را نشانه‌ی دشواری‌های سال پیش‌رو می‌دانند. حضور در این جشن، جلوه‌ای از وحدت و همبستگی مردم هزاره است که با ایمان و علاقه، به آیین‌های خود پایبند مانده‌اند.

در خانه‌ها، زنان «حلوای سرخ» می‌پزند؛ غذایی سنتی و نمادین. کنار دیگ حلوا، طبق رسم، شمعی روشن می‌کنند و از خداوند برای خود و عزیزان‌شان، سالی نیکو و سرشار از آرامش می‌خواهند. سپس حلوا را میان خانواده و همسایه‌ها تقسیم می‌کنند. در این روز، بسیاری نهال می‌کارند تا بهار آینده، با سخاوت، میهمان‌نوازی کنند. از بازار گل‌های رنگارنگ می‌خرند و خانه را با عطر بهار تازه می‌کنند. خانواده‌هایی نیز هستند که هفت‌میوه تهیه می‌کنند و با بازی‌های سنتی، شعرخوانی، چیستان‌ و داستان‌گویی، لحظات نوروز را به شادی و خاطره بدل می‌سازند.

مردم برای دعای تحویل سال به مسجد می‌روند، دعا می‌کنند که سال جدید سرشار از عشق و آرامش باشد و ملت غم‌دیده‌ی افغانستان از این نعمت محروم نماند. وقتی از مادران و مادربزرگ‌های ما درباره‌ی این رسم‌ها می‌پرسیم، با لبخند می‌گویند: «این سنت‌ها از وقتی ما کودک بودیم، بوده‌اند؛ و از نسل‌های پیش از ما به یادگار مانده‌اند. این‌ها ریشه‌ی مردم هزاره است.»

اما با بازگشت طالبان، نوروز هدف حمله و ممنوعیت قرار گرفت. این جشن کهن از سوی طالبان و برخی دیگر، مورد سرزنش و تحقیر قرار گرفته و اجازه‌ی تجلیل عمومی از آن گرفته شده است. طالبان نمی‌گذارند نوروز در بازارها، تپه‌ها، سرک‌ها، پارک‌های تفریحی و حتی در زیارت سخی آزادانه برگزار شود. در این سال‌ها، هزاره‌ها نوروز را تنها در خانه‌های خود و با حضور خویشاوندان جشن می‌گیرند. لباس‌های هزارگی خود را با افتخار می‌پوشند، دست‌هایشان را حنا می‌گذارند و نمی‌گذارند که این موانع، آن‌ها را از تجلیل باز دارد. شاید طالبان با قوانین خود بخواهند نوروز را خاموش کنند، اما ما همچنان، در سکوت خانه‌ها، این جشن را با عزت و وقار برگزار می‌کنیم. بسیاری از مردم دیگر جرأت رفتن به سخی را ندارند، از ترس آزار و اذیت، از ترس سرکوب.

امیدوارم در سال جدید، لبخندهایمان پررنگ‌تر از قبل باشد، با عشقی عمیق‌تر به عزیزان‌مان بنگریم و به زندگی معنایی تازه ببخشیم؛ نگذاریم تاریکی بر نوروز چیره شود، چرا که نوروز، زنده‌نگه‌داشتن ریشه‌هاست. نوروز، زندگی‌ست.