نوروز در آینه‌ی خاطره: آیین زندگی در سایه‌ی فراموشی

مدینه فرامرز

نوروز، سال نو، نه تنها یک جشن بلکه نماد زنده‌نگر عشق و پیوستگی مردم ماست. این جشن فرهنگی و تاریخی با قدمتی دیرینه، هر ساله در سرزمین‌مان تجلیل می‌شود و نشانه‌ای از امید و سرسبزی برای فرداهای بهتر است.

در ولایت مزار شریف، میله‌ی گل سرخ با شکوه خاصی برگزار می‌شود و مردم از گوشه و کنار افغانستان برای گرامیداشت این مراسم گرد هم می‌آیند. در منطقه‌ی ما نیز، این جشن با شور و شوق فراوانی پیگیری می‌شود. چند روز پیش از فرارسیدن سال نو، همه به پاکسازی خانه‌ها و محله‌های خود می‌پردازند. مردان و دهقانان نهال می‌کارند تا سرسبزی و طراوت را به دیار خود هدیه دهند.

با نزدیک شدن نوروز، شهر و بازار حال و هوای دیگری به خود می‌گیرد. مردم، به‌ویژه دختران و زنان، برای خرید لباس‌های نو به بازار می‌روند و همه در تکاپو هستند تا خود را برای این جشن بزرگ آماده کنند. در این ایام، چرخ‌فلک‌ها و وسایل بازی برای کودکان نصب می‌شود و شادی در چهره‌ها به وضوح نمایان است.

در آستانه نوروز، سنت نذر سمنک به یادگار می‌ماند. زنان و دختران در طول یک شب و روز این خوشمزه را تهیه می‌کنند و با زنده‌کردن اشعار دل‌انگیز، فضایی شاداب و پر از عشق را رقم می‌زنند. با شعر معروف:
 «سمنک در جوش، ما کوچه زنیم / دیگران در خواب، ما دفه زنیم»
 سر می‌دهند و تا مدت طولانی، زنان و دختران بر گرد دیگ سمنک دف می‌زنند و شعر می‌سرایند. بازی مخصوصی نیز برگزار می‌شود؛ پس از آن‌که سر دیگ سمنک را می‌بندند، همه به سراغ چاینک آب می‌روند. هر دختر و زن هر آن‌ زیواری که در دست و گردن دارد، درون چاینک پر از آب می‌اندازد. سپس چند تن از زنان، به نوبت چهاربیتی می‌سرایند و پس از هر چهاربیتی، کودکی دست خود را داخل چاینک کرده، یکی از زیورها را بیرون می‌کشد. بر پایه‌ی چهاربیتی خوانده‌شده، برای صاحب زیور فال نیک گرفته می‌شود. این رسم تا بیرون آمدن تمام زیورها ادامه می‌یابد و فردای آن روز، با شور و شوق فراوان، همه سمنک را می‌کشند و میان در و همسایه تقسیم می‌کنند. این جشن نه تنها نماد همبستگی خانواده‌هاست بلکه فرصتی است برای به اشتراک گذاشتن آرزوها و فال نیک.

شب سال نو، سفره‌ای پر از غذاهای خوشمزه مانند قابلی پلو، سبزی پلو و کوفته برای گردآوردن خانواده و خویشاوندان آماده می‌شود. این شب، سمبل پیوندها و دوستی‌هاست؛ جایی که همه در کنار یکدیگر و با دلی پر از امید، سال نو را جشن می‌گیرند. پس از صرف طعام، مردان و زنان با هم به گفت‌وگو می‌پردازند و دختران خود را برای فردا، که نوروز است، آماده می‌کنند. این آمادگی شامل تهیه‌ی هفت‌میوه است: سنجد، چهارمغز، بادام، کشته (زردآلوی خشک‌شده)، کشمش و پسته را پاک کرده، در ظرفی بزرگ می‌ریزند و بر آن آب جوش یا ولرم می‌افزایند. سپس با قصه‌گویی، رقص و پایکوبی، شعرخوانی و حنا کردن، شب را سپری می‌کنند. دختران می‌کوشند نقش حنایی‌شان زیباتر و پررنگ‌تر از دیگری باشد. این شب‌نشینی تا دیرهنگام ادامه دارد و فردا، همه با شور و شوق بسیار خود را آراسته می‌کنند، سال نو را به هم تبریک می‌گویند و برای هم آرزوهای نیک می‌کنند. دختران، هفت‌میوه‌ی تهیه‌شده را به دیگران پیشکش می‌کنند و به همسایه‌ها می‌دهند. سپس همگان آماده می‌شوند و راهی دشت‌های سرسبز می‌گردند؛ بسیاری خوراکی‌های گوناگون با خود می‌برند، غذا می‌پزند و در دامان دشت‌های سبز، میله و بازی می‌کنند.

اما در سال‌های اخیر، با تغییرات اجتماعی و سیاسی، شور و شوق این جشن کهن رنگ باخته و آن‌طور که شایسته است، تجلیل نمی‌شود. دل‌ها به یاد روزهای خوش گذشته می‌تپد و ما امیدواریم که نوروز، دوباره با تمام زیبایی‌هایش به آغوش ما بازگردد و عشق به وطن در دل‌های همه زنده بماند.

امیدواریم که در سال جدید، با همت و اراده، دوباره بتوانیم این جشن را با شکوه هرچه بیشتر برگزار کنیم و دستان‌مان را به هم بسپاریم تا زیبایی‌های وطن‌مان را به یادگار نگه‌داریم.