سینه چون کشتی به دریا می‌زند گهواره‌ام

«ما جمعی از نویسنده‌گان، مترجمان، شاعران‌، نقاشان و طراحان هستیم که در داخل و خارج از کشور زنده‌گی می کنیم و برای کودکانِ افغانستان در سراسر جهان کتاب‌های داستانی و آموزشی را تألیف و ترجمه می نماییم.»

ما در کشورهای گوناگون زنده‌گی می کنیم و زبان و فرهنگ مردم این کشور ها را آموخته ‌ایم و در آموزش و پرورش تجربه داریم؛ پدر و مادر هستیم و مشکل نبود کتاب کودک را خیلی خوب حس می کنیم.

نویسنده‌گان و مترجمانِ ما به زبان‌های جاپانی، دنمارکی، فرانسوی، روسی، چینی، ترکی و انگلیسی آشنایی دارند و همواره در تلاش اند تا بهترین آثار نویسنده‌گانِ اروپایی، امریکایی و آسیایی را به زبان‌های فارسی، پشتو، اوزبیکی و ترکمنی ترجمه نموده و در دسترس کودکان افغانستان قرار دهند.

این بخشی از معرفی گروه گهواره، توسط خودشان است. گروهی که در چند سال گذشته برای کار در عرصۀ ادبیات کودک، نوشتن و ترجمه شعر و داستان کودک، در افغانستان، قدم برداشته اند . کاری بدیع در کشوری که کودکان، به فراموشی رفته اند و خیابان‌ها  مملو از کودکان کاری ست که برای کمک به خانواده های شان، دنیای کودکانه را رها کرده اند و محبور به پوشیدن قبای کلان‌سالی شده اند.

ادبیات کودک، در افغانستان هیچ وقت، جدی گرفته نشده است،  اولین باردر زمان حکومت امان الله خان، ادبیات کودک، با سراج الاطفال، وارد مطبوعات شد مجله‌یی که برای مدتی طولانی البته عمر نداشت. بعدها، بعضی شاعران و نویسندگان، تلاش‌های مختصر و شخصی برای نوشتن در عرصۀ ادبیات کودک، کردند اما هیچ کدام به جریانی بدل نشدند. بالاخره در زمان حکومت حزب دموکراتیک خلق هم به ادبیات کودک در افغاستان توجه شد، با ایجاد کانونی  که جمعی از نویسنده‌گان  مثل غلام حیدر یگانه و پروین پژواک در آن صرف برای کودکان می‌نوشتند، در 18 سال گذشته هم تلاش هایی برای ادبیات کودک در افغانستان صورت گرفت. غلام حسن بومان، حسین محمدی ، پروین پژواک، محمد رضا خاوری، حلیمه دیبا از جمله نویسنده‌گانی بودند که بخشسی از کارشان را روی ادبیات کودک نهادند، ازاین بین، آقای خاوری، انتشاراتی را با نام کودکان صرف برای ادبیات کودک بنیان گذاشت و جدا از این‌ها  مجله‌هایی مانند «سلام سلام بچه‌ها»، «باغ»، «کودک افغان»، همیاران، شاپرک، «انیس کودک»، «پرواز» و… از شمار مجلاتی بودند که برای کودکان هر کدام برای مدتی فعالیت می‌کردند.

 گهواره، اما یگانه نهادی‌ در کشور است که در حوزۀ کودکان با روی‌کرد متفاوت و دورنمایی قابل تامل کار می‌نماید آنان توانسته‌ اند ۸۰ کتاب برای کودکان آنلاین منتشر کنند و در مدتی کوتاه ۳۷۰۰۰ هزار جلد کتاب با عناوین مختلف را در کشور پخش « توزیع» کنند. پوشش تمام کارهای خلاقانه‌، مفید و کارآمد گهواره احتیاج به بررسی های بیشتر دارد اما بطور فشرده و نمونۀ به معرفی سه کار گهواره می‌پردازم.

یکم: کتاب ویروس کرونا (کتابی برای کودکان) با ترجمه‌ی نوید صدیقی در قدم اول یکی از کارهای خوب در حوزۀ ترجمه‌ است در گام‌های بعدی ویروس کرونا را به کودکان آموزش می‌دهد. این اثر کودکان را با ویروس آشنا می‌سازد و تمام جنبه‌های ویروس پوشش می‌دهد برای کودکان هیچ پرسشی باقی نمی‌ماند.

دوم: کتابِ کاکا مراد نوشتۀ ذبیح مهدی برای کودکان امروز یک حقیقت و برای نسل‌های آینده یکی از کلان روایت‌های مهم و برجستۀ تاریخ فردا خواهند بود‌. هرچند تاریخ فردا را امروز می‌نویسیم، تاریخ امروز روایتی از کاکا مراد برای فردای پیام‌های رهایی‌بخش و امید‌بخش منتقل می‌کند. در کنار هرچیز دیگر اثر کاکا مراد با نقاشی‌های خلاقانه و نثر شگفتی‌انگیز ذهن کودکان را  با متون ادبی آشنا می‌کند، آنان از دورۀ ابتدایی با متن و نقاشی و پیام زیبا برمی‌خوردند.

سوم: روباهی که چوپان شد، نوشته‌یی از آسبیورنسن و یورگن مای، ترجمه از خالد نویسا با تصویرگر غلام‌رضا حبیبی. کسانی ‌که این کتاب را به کودکان می‌خوانند با این متن « بود نبود یک زن مال‌دار بود که چند تا گوسپند، بز و گاو داشت. او یک روز به این فکر افتاد که چوپانی پیدا کند تا گوسپندها، بزها و گاوهایش را بچراند. به این خاطر از خانه بیرون شد و به راه افتاد. رفت و رفت، دید که خرسی به طرفش می‌آمد. …. تا آخر. »

همان گونه که گفته شد، گهواره یک نهاد غیر انتفاعی است، موسسه‌‌یی ا‌ست که دونرهایی زیاد پروژه‌هایش را تمویل می‌کند، مثلِ هر نهادی غیر انتفاعی اعضای موسس، مدیران  و کارمندانی دارد.  گهواره توانسته است با اصول داخلی،برنامه‌ریزی دقیق، راهبرد درازمدت و پایدار، متعهد به ارزش‌ها و اهدافی که تعریف کرده‌، کار نماید و جایی که سال‌ها خالی بود و نیازی که مدت‌ها احساس می شد را جبران کند. کودکانی که در جنگ، دود و باروت، انفجار و انتحار، نفرت و کینه و هزاران محرومیت و محدودیت در این سرزمین به دنیا آمده‌اند نیاز به تغذیه فکری و رشد ذهنی دارند. از جانبی دیگر نهادهای غیر انتفاعی دیگر با استفاده از امکانات موجود می‌توانند در عرصه‌های مختلف فعالیت‌های مانند گهواره انجام دهند و به آن چه که می‌گویند/ می‌نویسند عمل نمایند در این صورت است که جامعه به سمت و سوی مثبت تغییر می‌کند در این تردیدی نیست که تغییر جامعه بستگی به ادبیات و فرهنگ دارد. هرقدر که نهادهای مانند  گهواره پشتیبانی شوند به همان اندازه به پویایی و تکامل و در نهایت توسعه می‌رسیم.

کار بزرگ آنان، جمع کردن نویسنده، طراح،نقاش و شاعر تازه از میان خود مردم افغانستان است، همان طور که آثار وافسانه‌ها و قصه‌های دیگر ملل را هم خودشان ترجمه می‌کنند. از کارهای نکردۀ آنان، بازنویسی قصه‌های کتاب های قدیمی برای کودکان است، مثل داستان‌های مثنوی، شاهنامه،عطار و داستان های هزار و یک شب و افسانه‌های منثور و منظومی که نسل های پیشین با حکمت ها و ظرافت‌های آن ، بزرگ شده اند. اما کار خوب آنان، پرداختن به کودکان مهاجر و مسافر افغانستان در بیرون از کشوراست. این نوشته را با عبارتی از خود گهواره تمام می‌کنم.

«این کتاب‌ها می‌توانند به آن‌ عده از خانواده‌های که سال‌ها است در خارج از کشور به سر می‌برند و آهسته‌آهسته زبانِ مادری در میانِ‌شان رو به فراموشی می‌رود نیز مفید واقع شود. ما آرزو داریم با کارهای‌مان رشته‌ی پیوند‌های فرهنگیِ نسلِ جدیدمان را با زبان و فرهنگِ اجدادی‌ شان نه تنها زنده و سالم نگه داریم؛ بلکه به باروریِ این فرهنگ بیافزاییم. ما نیز می‌کوشیم تا با بازگویی و باز نویسی افسانه های ملل مختلف، دنیای کودکانه کودکان مان را با دنیای کودکانه‌ی تمام کودکان دنیا پیوند بزنیم و آن را زیباتر و رنگارنگ‌تر بسازیم. »