لباس مردان کرد

لباس مردان کرد اغلب گشاد است تا تردد در میان کوه‌ها و مسیرهای دشوار با آن‌ها آسان باشد. رنگ، طرح و مدل هرکدام از اجزاء لباس به تناسب آب ‌و هوا و موقعیت کار، مراسم یا جشن‌ها متفاوت است. بعضی بخش‌های لباس کردی زنانه و مردانه یکسان است، اما لباس مردان کرد بسیار ساده‌تر از لباس زنان است و عموما از یک جنس پارچه و از طیف رنگی مشخصی دوخته می‌شود. رنگ لباس‌های مردان کردی به ‌صورت تک‌رنگ قهوه‌ای، سورمه‌ای، خاکستری و … است. در مناطق مختلف کردستان این نوع لباس را در شکل‌ها و طرح‌های خاصی می‌دوزند. از مهم‌ترین مزایای این لباس علاوه بر پوشانیدن کل بدن، راحتی آن در هنگام نشستن و برخاستن است. لباس کردی مردانه شامل چرخه و رانک که وا پانتول، ملکی، لفکه سورانی، شال، دستار، فرنجی، کله بال، پیچ و کولاو، کلاش است. در ادامه مطلب به توضیح این بخش‌های لباس کردی مردانه می‌پردازیم.

در میان لباس‌های محلی کردی می‌توان چوخه و رانک را درمجموع، لباس کلی و بخش اصلی لباس مردان کرد دانست. چوخه، نیم‌تنه‌ای پنبه‌ای یا پشمی به شکل پارچه ساده یا گل‌دار از پشم، کرک و مو است که با توجه به فصل‌های گرم و سرد با جنس‌های نازک و ضخیم دوخته می‌شود. مردان کرد هم در فصل زمستان و هم تابستان از چوخه استفاده می‌کنند. اصالت این لباس به منطقه اورامان برمی‌گردد. مردان کرد چوخه را اغلب همراه با رانک می‌پوشند. رانک نیز هم‌جنس چوخه است. چوخه و رانک را که در مهمانی‌ها و جشن‌ها از آنها استفاده می‌کنند، از موی بزی به نام مرغوز یا «مه ره ز» می‌دوزند. امروزه چوخه و رانک‌ گران‌قیمت‌ترین نوع پوشاک مردان کرد محسوب می‌شود.

از طرف دیگر، لباس عمومی مردان کرد که از گذشته آن را می پو¬شیدند، که وا و پانتول بوده است. این لباس شامل که وا (پیراهن) و پانتول (شلوار) است. پانتول شلوار گشاد با پاچه‌های تنگ است. پانتول به دلیل گشاد بودن، تردد در کوهستان را راحت‌تر می‌کند و علت تنگی پاچه‌ها این‌ است که سرما به داخل شلوار نفوذ نکند. مردان کرد به جای پوشیدن کت‌ و شلوار معمولی، که وا پانتول می‌پوشند. که وا پانتول تقریبا همان چوخه و رانک است، اما جنس پارچه‌هایی که برای ساخت آن‌ها استفاده می‌شود متفاوت است. جنس چوخه و رانک، مه ره ز است، اما جنس که وا پانتول پارچه‌های بازار است.

این دو، لباس‌های اصلی هستند که مردان کرد می‌پوشند. در ادامه به معرفی برخی دیگر از اجزاء لباس کردی مردانه می‌پردازیم.

ملکی: نیم‌تنه بدون یقۀ جلوباز و همرنگ پانتول هست و از پایین نیم‌تنه تا بالا به ‌وسیله دکمه بسته می‌شود.

فرنجی‌ یا کله بال: ویژه مردان ناحیه اورامانات و از مشهورترین لباس‌های کردی است. فرنجی از نمد دوخته می‌شود و دارای کرک و پشم است. فرنجی یا کله بال، روپوشی است پشمی مخصوص مناطق کوهستانی و بیشترین کاربرد آن برای جلوگیری از عفونت کلیه در برابر سرمای زمستان است. چوپانان کرد در چراگاه‌ها اغلب از این پوشش استفاده می‌کنند، پوششی که در ناحیه شانه نیز کمی به سمت بیرون برآمدگی دارد.

کراس: کراس همان پیراهن است با این تفاوت که یقه ندارد و در انتهای آستین‌های آن نیز سورانی می‌دوزند.

لفکه سورانی یا سورانی: پارچه‌ای بسیار بلند و سفیدرنگ و مشابه ساعدبند یا پابند است، زبانه‌ای مثلث‌شکل دارد و در انتهای آستین می‌دوزندش و به دور مچ یا بازو می‌پیچندش. از لفکه و سورانی را در مهمانی‌ها و مجالس رقص محلی کردی نیز استفاده می‌کنند. در مواقع اضطراری و بخصوص در جنگ، دو سر سورانی را به هم گره می‌زنند تا محکم ‌شود، اما در حالت عادی، روی مچ یا بازو به ‌صورت باز می‌بندند. بستن مچ‌ها از نفوذ سرما در آستین‌ جلوگیری می‌کند. همچنین، سورانی موجب می‌شود تا در صورت لزوم بتوان آستین‌ها را راحت‌تر بالا زد.

پیچ و کولاو: کلاه محلی کردها به رنگ‌های سیاه ‌و سفید و به دو صورت کلاه بلند و تخت است که زنان کرد آن را می‌بافند. از کلاو یا همان کلاه، به همراه پیچ استفاده می‌کنند. پیچ، دستمال یا دستاری است که در زبان عمومی کردی به آن دزمال می‌گویند. رنگ پیچ نیز مانند کلاه معمولا سیاه ‌و سفید است. ابتدا کلاه را بر سر می‌گذارند و پیچ را به دور آن می‌پیچند، سپس در قسمت پشت سر در درون دستمال محکم می‌کنند تا از سر نیفتد. طولی به اندازه سه متر دارد که در انتهایش، دارای تارهای جداشده و ریش‌ریش است و می‌توان آن را بخشی از تزئینات سر و لباس مردان دانست.

دستار یا «کلاغه‌»: به آن دشلمه‌، مندلی‌، رشتی‌ و سروین (سربند) نیز می‌گویند و مردان کرد برای جلوگیری از سرما در کوهستان به دور سرشان می‌بندند. مردان کرد نواحی مختلف دستار را به‌گونه‌های متفاوت می‌بندند.

کلاش یا گیوه: پاپوش یا کفشی است به رنگ سفید که مردم کردستان از رشته‌های نخ پنبه و با ظرافت کامل می‌سازندش. کلاش را با بافت‌های مختلفی می‌دوزند. در این دوخت‌ها از ظرافت خاصی استفاده می‌شود. این کفش از بدبو شدن پا جلوگیری می‌کند و پا را خنک نگه می‌دارد. فصلی‌بودن از خصوصیات آن است و نمی‌توان در فصل زمستان و یا فصول باران‌زا از آن استفاده کرد. کلاش و چوخه و رانک را در بیشتـر مواقع با هم می‌پوشند. کلاش نماد صلح، برابری و مقاومت است. سفیدی کلاش را نماد صلح؛ چپ و راست نشناختن کلاش را نماد برابری و ماندگاری کلاش از گذشتگان تا به امروز را نماد مقاومت مردم کرد می‌دانند.

شال: مردان کرد پارچه‌ای نخی، تقریبا به طول 3 تا 10 متر و عموما با طرح‌های راه‌راه یا شطرنجی و مربع شکلی را به شکل مثلثی تا می‌زنند، سپس به شکل نواری درمی‌آورند و برای گرم نگه‌داشتن بدن، روی لباس بر کمر می‌بندند. شال علاوه بر آنکه موجب می‌شود لباس‌ها سفت شوند، به علت پوشاندن کمر و کلیه‌ها در فصول سرما، مانع از آسیب دیدن کلیه‌ها می‌شود. به شال، پشتون‌ و پشتینه نیز می‌گویند. ساق‌بند پشمی: مردان کرد در قدیم از ساق‌بند برای جلوگیری از سرمای شدید منطقه در فصل زمستان، حرکت آسان در برف، جلوگیری از رسیدن رطوبت به پاها، جلوگیری از گزش مار در فصل تابستان و جمع‌کردن شلوار گشاد کردی برای حرکت آسان استفاده می‌کردند.