در جستجوی بهار؛ روایت نوروز در افغانستان

شهلا جلیلی

زمستان چمدانش را می‌بندد، برف‌ها آرام‌آرام آب می‌شوند و خورشید با گرمایی ملایم، دوباره به زندگی لبخند می‌زند. نسیم بهاری، عطر شکوفه‌ها را در کوچه‌ها می‌پراکند و زمین با سبزه‌های تازه‌رویده، جامه‌ای نو به تن می‌کند. در چنین روزهایی، مردم افغانستان با شور و شوق به استقبال نوروز می‌روند؛ جشنی که تنها تغییر فصل نیست، بلکه تولدی دوباره است—برای زمین، برای انسان، و برای امید.

میله‌ی گل سرخ و برافراشتن جهنده‌ی سخی

میله‌ی گل سرخ، از قدیمی‌ترین و باشکوه‌ترین جشن‌های نوروزی افغانستان است که هر سال در شهر مزار شریف برگزار می‌شود. این جشن که ریشه در تاریخ کهن سرزمین ما دارد، با مراسم برافراشتن «جهنده‌ی سخی» در حرم حضرت علی (ع)، میلیون‌ها نفر را از سراسر کشور و حتی خارج از آن گرد هم می‌آورد. مردم باور دارند که این پرچم، نماد برکت، خوش‌یمنی و آغاز سالی پر از صلح و خیر است. هزاران زائر، روزها پیش از نوروز راهی مزار می‌شوند تا در این آیین حضور داشته باشند.

اما میله‌ی گل سرخ، تنها یک مراسم مذهبی نیست؛ این جشن با خود رنگ و بوی فرهنگ و شادی را می‌آورد. مردم در باغ‌های مزار شریف گرد هم می‌آیند، دست‌در‌دست، آهنگ‌های محلی می‌خوانند، رقص و پایکوبی می‌کنند و بازارهای محلی پر از رنگ و هیجان می‌شود. لباس‌های رنگارنگ، غذاهای سنتی، و بازی‌های محلی، شهر را به جشنی بی‌پایان بدل می‌کند. این میله، نه تنها برای مردم افغانستان، که برای گردشگران از سراسر جهان، فرصتی‌ست برای دیدن و درک نوروز؛ بهاری که در دل مردم می‌روید.

سمنک؛ طعم صبر و همدلی

نوروز بدون سمنک‌پزی، ناتمام است. زنان و دختران شب‌هنگام گرد دیگ سمنک جمع می‌شوند، آن را با عشق هم می‌زنند و در حالی که بوی شیرین جوانه‌ی گندم فضا را پر می‌کند، با ریتم دف و شادی، این سرود را زمزمه می‌کنند:

«سمنک در جوش و ما کفچه زنیم
 دیگران در خواب و ما دفچه زنیم…»

سمنک، نماد صبر، برکت و همبستگی است. هر قاشق آن، طعم شیرین روزهای خوش آینده را دارد. این خوراکی تنها یک شیرینی نوروزی نیست؛ قصه‌ای‌ست از انتظار و زحمت، که پاداشش شادی و شیرینی‌ست—درسی از زندگی. پختن سمنک گاه یک شبانه‌روز طول می‌کشد، اما نتیجه‌اش، لبخند و عشق است. زنان کنار دیگ، قصه‌های قدیمی می‌گویند، خاطرات را مرور می‌کنند و نیت‌های نیک می‌گیرند؛ نیت‌هایی که باور دارند به واقعیت بدل خواهد شد.

در بسیاری از خانه‌ها، سمنک به‌عنوان تبرک میان همسایه‌ها و آشنایان تقسیم می‌شود. سنتی که تنها غذا نیست؛ پیوندی‌ست میان نسل‌ها، میان باورها و زندگی.

هفت‌میوه و جشن‌های نوروزی

یکی از شیرین‌ترین رسم‌های نوروز، تهیه‌ی «هفت میوه» است. خانواده‌ها چند روز پیش از نوروز، هفت نوع میوه‌ی خشک را در آب خیس می‌کنند تا مخلوطی خوش‌رنگ و شیرین برای روز عید آماده شود. سفره‌های نوروزی با نان، سبزی‌چلو، قورمه، شیرینی‌های محلی، و این هفت‌میوه زینت داده می‌شوند و طعم نوروز، در هر لقمه، حس می‌شود.

کوچه‌ها پر از شور می‌شود. کودکان لباس نو به تن دارند، بزرگ‌ترها به دیدار اقوام می‌روند. بازی‌های محلی چون بزکشی، تخم‌جنگی و کشتی، دوباره روح نشاط را به جان مردم می‌آورند. درختان شکوفه می‌دهند، خانه‌ها مهمان‌نواز می‌شوند، صدای خنده‌ی کودکان و عطر نان تازه، فضای کوچه‌ها را پر می‌کند. هر قدم، بهاری‌ست در دل‌ها.

نوروز برای مردم افغانستان، تنها جشن یک روز نیست؛ نشانه‌ای از امید است. یادآور این حقیقت که بعد از هر زمستان سخت، بهاری خواهد آمد. بهاری که نه فقط در طبیعت، بلکه در دل آدم‌ها می‌روید؛ با عشق، با همدلی، با زندگی.

نوروزتان پیروز، دلتان شاد، سفره‌تان پر برکت باد.