امروزه اتاق‌های فکر و نهادهای پژوهشی، نقشی مهم و کلیدی در روند پالیسی‌سازی و سیاست‌گذاری ایفا می‌کنند، گرچند این نهادها مستقیماً در سیاست‌گذاری دخالت نمی‌کنند، اما با ارائه مشوره‌ها و نسخه‌های آکادمیک، راه را برای سیاست‌گذاران و رهبران جامعه هموار می‌کنند. نهادهای پژوهشی می‌توانند با پیشنهادهای آکادمیک خود، میان سیاست نظری و سیاست عملی ارتباطی مستحکم برقرار کنند و مدیریت کشور را، به سمت مدیریتی هدف‌مند و منطقی سوق دهند.
می‌توان گفت اتاق‌های فکر پنج هدف را پیش می‌برند:
- این اتاق‌های فکر پیشنهادها و ایده‌های متفاوتی را پیش روی تصمیم‌گیران قرار می دهند و به این روش، زمینه را برای تصمیم‌گیری بهتر و منطقی‌تر هموار می‌کنند.
- کارشناسان مورد نیاز بدنه حکومت را پرورش می‌دهند و یا نیروهای حکومت پیشین را به خدمت می گیرند. در بسیاری از موارد دیده می‌شود که پژوهشگران مجامع آکادمیک و اتاق‌های فکر، جذب نهادهای اجرایی دولت شده و به این طریق، رابطه‌ی میان سیاست نظری و سیاست عملی استحکام می‌یابد.
- بستر بحث های مهم و اساسی را از طریق کنفرانس‌ها، حضور کارشناسان در برنامه های تلویزیونی و رادیویی فراهم می‌کنند و لذا این اتاق‌های فکر، ارزشی آموزشی نیز دارند.
- از طریق انتشار گزارش های خود شهروندان را با خود همسو کرده و افکار عمومی را در راستای سیاست های تعیین شده جهت می دهند و باعث ارتقای خرد عمومی در جامعه می‌شوند.
- این مراکز بعنوان مراکز پیش بینی بحران ها و معضلات حال و آینده و ارائه راهکار عمل می کنند. به عبارتی این مراکز پل ارتباطی و محلی برای اجماع نخبگان فکری محسوب می‌شوند.
در همین راستا، انستیتوت مطالعات استراتژیک به عنوان یک اتاق فکر و نهادی آکادمیک، از سال ۲۰۱۲ به این سو آغاز به فعالیت کرده است. هدف انستیتوت مطالعات، فراهم سازی یک فضای فکری برای رسیدگی به مسائل استراتژیک مربوط به افغانستان در حوزه‌های گسترده‌تر منطقه‌ای و بین المللی و انجام پژوهش‌های آکادمیک در زمینه‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بوده و این نهاد می‌کوشد پلی باشد میان سیاست آکادمیک و سیاست عملی. در همین راستا انستیتوت مطالعات استراتژیک، بر علاوه‌ی انجام و نشر تحقیقات در زمینه‌های مختلف، به برگزاری کنفرانس‌ها و نشست‌های مختلف اقدام کرده است که یکی از آنها، کنفرانس امنیتی هرات بوده که تا کنون هشت دور آن به صورت موفقانه سپری شده است. قبل از توضیح در مورد روند کنفرانس امنیتی هرات، خوب است اشاره‌ای به چیستی کنفرانس امنیتی داشته باشیم.
کنفرانس امنیتی چیست؟
کنفرانس به تجمعی گفته می‌شود که در مورد موضوع خاص برگزار می‌شود و کنفرانس امنیتی، چنانچه از نامش پیدا است، تجمعی است حول موضوع امنیت، خواه در سطح ملی باشد، یا منطقه‌ای و یا جهانی.
کنفرانس امنیتی مونیخ، مشهورترین و با سابقه‌دارترین کنفرانس امنیتی است که در سال ۱۹۶۲، در مونیخ آلمان برگزار شد و تا کنون ادامه دارد. گرچند این کنفرانس مستقیماً در سیاست‌گذاری نقش ندارد، اما همایشی است برای گردهمایی نخبگان فکری، دیپلوماتان، سیاست‌گذاران، دست‌اندرکاران وزارت‌های کلیدی کشورها و صاحب‌نظران کشورهای مختلف که سالانه در مونیخ جمع شده و در مورد مسائل امنیتی و سیاسی جهان به بحث و گفتگو می‌پردازند و چه بسا نسخه‌هایی که برآیند این کنفرانس است، برای کشورهای جهان و نهادهای تصمیم‌گیری، بسیار مهم تلقی می‌شود.
کنفرانس امنیتی هرات
این کنفرانس که از سال ۲۰۱۲ به این سو، با تلاش انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان، برگزار می‌شود، با الگو گیری از کنفرانس امنیتی مونیخ، می‌کوشد راه را برای سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیرندگان هموار کرده و با طرح بحث و گفتگو بر روی موضوعات مهم و استراتژیک کشور، منطقه و جهان، فضای گفتگو میان نخبگان و کارشناسان را ایجاد کند. تا کنون هشت دور از کنفرانس امنیتی هرات برگزار شده و در بیست و دوم عقرب سال روان، دور نهم این کنفرانس نیز برگزار می شود.
اهداف کنفرانس امنیتی هرات
برگزارکنندگان کنفرانس امنیتی هرات، اهداف مختلفی را در عرض هم برای این کفنرانس در نظر گرفته‌اند که از جمله می‌توان به سه هدف زیر اشاره کرد:
- ایجاد فضایی برای گردهمایی نخبگان و پالیسی‌سازان: برگزار کنندگان کنفرانس امنیتی هرات در پی آن هستند که با برگزاری چنین کنفرانس‌هایی، فضایی را برای گردهمایی و هم اندیشی میان نخبگان، اندیشمندان و صاحب‌نظران فراهم کرده و با استفاده از سخنان و نظریات نخبگان از افغانستان و کشورهای مختلف جهان، راه رسیدن به افغانستان باثبات را هموار کنند.
- ارائه‌ی استراتژی برای سیاست‌گذاران و پالیسی‌سازان: مهم‌ترین نقش اتاق‌های فکر و نهادهای پژوهشی، ارائه راهکار و راهبرد برای نهادهای تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری است. گرچند چنین کنفرانس‌هایی مستقیماً بر روند سیاست‌گذاری تاثیرگذار و دخیل نیستند، اما می‌توانند با استفاده از نظریات کارشناسان و پژوهش‌های آکادمیک، استراتژی‌ها و راهکارهای مناسبی را برای نهادهای تصمیم‌گیرنده و سیاست‌گذار، تامین کنند.
- مخابره‌ی پیامی جدید به منطقه و جهان: یکی از اهداف اساسی گفتگوهای امنیتی هرات، پیام مخابره‌ی همدیگرپذیری و صلح به جهانیان است. در طول چهل سال گذشته، پیامی که از افغانستان به کشورهای منطقه و جهان مخابره می‌شد، پیام جنگ و بی‌ثباتی و خشونت بود، اینک برگزار کنندگان کنفرانس در پی آن هستند که با این گفتگوها، نشان دهند که افغانستان می‌تواند میزبان گفتگو و تفاهم میان نظریات مختلف باشد. برعلاوه، برگزاری این کنفرانس در قلعه‌ی اختیارالدین هرات، می‌تواند این پیام را به جهان مخابره کند که مکان‌های نظامی و مکان‌هایی که تا دیروز برای نبرد و جنگ بودند، اکنون تبدیل به مکانی برای پلورالیسم و گفتگو میان اندیشه‌های مختلف شده اند و هرات می‌تواند به گذشته‌ی درخشان خود که نماد تساهل و مدارا بود، باز گردد.
استقبال و دستاوردهای کنفرانس امنیتی هرات
می‌توان به جرات ادعا کرد که کنفرانس امنیتی هرات یکی از موفق‌ترین کنفرانس‌های امنیتی در سطح منطقه است، این کنفرانس در کنار کنفرانس دوحه، عمان و سنگاپور، از جایگاه خوبی در میان کارشناسان، نخبگان، دیپلوماتان و نظریه‌پردازان منطقه برخوردار بوده است. طوری که در دوره‌های پسین، این کنفرانس میزبان مهمان‌هایی از کشورهای منطقه و جهان بوده است. در سال‌های پسین از کشورهایی همچون: ایالات متحده‌ی آمریکا، کشورهای اروپایی، کشورهای آسیای مرکزی و جنوب آسیا مهمان‌های مختلفی در این کنفرانس شرکت کرده‌اند. در برخی از دوره‌های کنفرانس امنیتی، هرات میزبان مهمانان از بیست و دو کشور مختلف جهان بوده است و این نشانه‌ای است بر اهمیت و جایگاه کنفرانس امنیتی هرات.
همینطور این کنفرانس توانسته است در هشت دور متوالی، موضوعات مختلف و داغی را محور بحث و گفتگو قرار دهد، موضوعاتی همچون مانند تمدن اسلامی، ایستایی و رنسانس، خشونت و نظم سیاسی، آینده دولت‌های ملی از موضوعات مورد بحث در دوره‌های پیشین کنفرانس امنیتی هرات است.
البته باید این نکته را یادآوری کرد که هدف کنفرانس امنیتی هرات تهیه‌ی نسخه برای کاهش جرایم جنایی در هرات نیست، این کنفرانس به مسائل سیاسی و اجتماعی کلان در سطح کشور، منطقه و جهان می‌پردازد و اسم کنفرانس امنیتی نباید باعث این اشتباه شود که هدف این کنفرانس، مخصوصاً تامین امنیت و راهکار برای امنیت در شهر هرات است.
استقبال مردم هرات از کنفرانس امنیتی
هرات همواره نماد تساهل و مدارا بوده است، مردم هرات در طول تاریخ ثابت کرده‌اند که مردمی آرام، همدیگرپذیر و صلح‌جو هستند. به همین جهت با اینکه کنفرانس امنیتی هرات باعث ایجاد برخی محدودیت‌های ترافیکی برای مردم هرات می‌شود، اما مردم هرات صبورانه از مهمان‌های بین‌المللی استقبال می‌کنند و با ایجاد فضایی آرام، پیام صلح‌دوستی و آرامش‌طلبی مردم هرات را به مهمانان کنفرانس امنیتی منتقل می‌کنند.
