نشست ژنو در بیست سوم و بیست و چهارم نوامبر در کشور سوییس برگزار شد. هماهنگی و میزبانی این نشست را کشور فنلاند و جمهوری اسلامی افغانستان به عهده داشت. این نشست در ادامه‌ی نشست ژنو در سال ۲۰۱۸ برگزار شد، در نشست سال ۲۰۱۸، کشورهای کمک‌کننده در قبال کمک‌های خود، از دولت افغانستان خواستار تعهداتی شدند و دولت افغانستان هم متعهد شد که تا دو سال آینده، از کمک‌های بین‌المللی، در راستای صلح و انکشاف در افغانستان استفاده کند و پس از دو سال، گزارشی از کارکرد خود به جامعه‌ی جهانی ارائه کند. تا دو ماه دیگر مدت کمک‌های بین‌المللی به افغانستان تمام خواهد شد و به همین جهت کنفرانس ژنو ۲۰۲۰، برای ادامه‌ی کمک‌های جامعه‌ی جهانی به افغانستان برگزار شد، می‌توان دو هدف عمده را برای این نشست برشمرد:
- ارائه‌ی گزارش از سوی دولت افغانستان به کشورهای کمک‌کننده در زمینه‌ی انجام تعهدات
- تصمیم در مورد ادامه و چگونگی کمک‌های بین‌المللی برای چهار سال آینده
دولت افغانستان در سندی تحت نام (صلح و توسعه) از کشورهای کمک‌کننده تقاضای کمک در راستای انکشاف در افغانستان و رفتن به سوی خودکفایی کرده بود. ظاهراً دولت افغانستان توانسته است رضایت کشورهای کمک‌کننده را در این نشست جلب کند و کشورهای کمک‌کننده متعهد شده‌اند که در طول چهار سال آینده، نزدیک به سیزده و نیم میلیارد دالر به افغانستان کمک کنند. این کمک‌ها دستاوردی بزرگ برای دولت افغانستان است و استفاده‌ی درست از این کمک‌ها، می‌تواند به توسعه‌ی افغانستان و آنچه دولت افغانستان ادعا دارد، یعنی رسیدن به خودکفایی، منتهی شود. اما مساله‌ی مهم این است که آیا دولت افغانستان می‌تواند از این کمک‌ها در راستای توسعه‌ی افغانستان و رسیدن به خودکفایی استفاده کند یا اینکه این کمک‌ها، به دلیل وجود فساد گسترده در ادارات دولتی، باز هم به نتیجه‌ی مطلوبی نخواهد رسید؟
به باور بسیاری از صاحب‌نظران و پژوهشگران، این کمک‌ها تاثیر چندانی بر توسعه‌ی افغانستان نداشته است، از جمله دکتر نعمت‌الله بیژن، استاد دانشگاه ملی استرالیا و پژوهشگر همکار با دانشگاه آکسفورد، بر این باور است که این کمک‌ها، در طول سال‌های گذشته به صورت (متناقض‌آمیزی)، استفاده شده است. دکتر نعمت‌الله بیژن سال‌ها در مورد افغانستان و نقش کمک‌های خارجی در این زمینه پژوهش کرده است و اخیراً هم کتابی تحت عنوان (تناقض‌های کمک‌های خارجی در افغانستان) به زبان انگلیسی نوشته است.
دکتر بیژن در گفتگویی اختصاصی با رادیو نوروز، به این مساله اشاره کرد که کمک‌های خارجی به صورت تناقض‌آمیزی استفاده شده است، از جمله این که آن دسته از کمک‌هایی که به نهادها و انجوهای غیردولتی تحویل داده شده است، باعث تضعیف نهادهای دولتی شده و به جای اینکه به تقویت دولت‌سازی در افغانستان بینجامد، به تضعیف نقش دولت انجامیده است. به نظر دکتر بیژن، این یک تناقض در نحوه‌ی مصرف کمک‌های بین المللی در افغانستان است. دکتر نعمت‌الله بیژن بر این باور است که این کمک‌ها برای توسعه‌ی افغانستان ضروری است، اما چالش اصلی است، روند مصرف این کمک‌ها است، به باور دکتر بیژن در صورت ادامه‌ی فساد گسترده و نبود شفافیت، و همینطور تکرار اشتباهات سال‌های پیشین، این کمک‌ها نه تنها به تقویت و توسعه‌ی افغانستان منتهی نمی‌شود، بلکه چه بسا به صورت (تناقض‌آمیزی) به تضعیف دولت در افغانستان بینجامد.
دکتر بیژن در ادامه‌ی صحبت‌های خود با رادیو نوروز، به این نکته اشاره کرد که افغانستان زمینه‌های زیادی برای شکوفایی افغانستان دارد، از جمله موقعیت جغرافیایی برای ترانزیت میان آسیای میانه و آسیای جنوبی، وجود فرصت‌های زراعتی در افغانستان، وجود معادن فراوان و نسل جوان. به باور دکتر بیژن، این فاکتورها، می‌تواند به توسعه‌ی اقتصادی و اجتماعی افغانستان بینجامد، البته مشروط بر اینکه با ایجاد امنیت و ثبات در افغانستان، بتوان از جغرافیای این کشور و نسل جوان افغانستان به خوبی استفاده کرد.
این استاد دانشگاه ملی استرالیا، بر این نکته تاکید می‌کند که افغانستان باید از حالت وابستگی گذر کرده و به سمت خودکفایی و توسعه‌ی اقتصادی برود، به باور دکتر بیژن، برای گذار از این مرحله، به سه مولفه نیاز است:
- حکومت‌داری خوب؛ مهم‌ترین نیاز برای استفاده‌ی خوب از کمک‌های خارجی و گذار به سمت خودکفایی، حکومت‌داری خوب است که البته به باور دکتر بیژن، دولت افغانستان در این زمینه به موفقیت مطلوبی نرسیده است.
- حاکمیت قانون؛ دکتر بیژن بر این نکته تاکید می‌کند که حاکمیت قانون مهم‌ترین پیش‌شرط برای گذار دولت از وابستگی به توسعه و خودکفایی است، حاکمیت قانون از آن جهت مهم است که در صورت وجود بی‌قانونی و بی‌ثباتی، علاقه‌مندی به سرمایه‌گذاری در افغانستان کاهش خواهد یافت و این یک چالش مهم در راستای توسعه‌ی افغانستان است.
- امنیت؛ مهم‌ترین پیش‌زمینه برای قدم برداشتن افغانستان در مسیر توسعه، امنیت است، تا زمانی که امنیت در افغانستان تامین نشود، حرکت و گذار به سمت توسعه با بن‌بست مواجه خواهد شد.
در نتیجه دکتر بیژن بر این باور است که کمک‌های خارجی توانسته است در افغانستان تغییراتی مهم و کلانی ایجاد کند، اما به دلیل اشتباه در نحوه‌ی مصرف این کمک‌ها و وجود فساد گسترده، به نتیجه‌ی مطلوب نرسیده است.
همینطور دکتر سید جواد رامیار، در گفتگویی اختصاصی با رادیو نوروز، بر این باور است که کمک‌های بین‌المللی بعد از سال ۲۰۰۱ به توسعه‌ی افغانستان در زمینه‌های مختلف نینجامیده است، بلکه تنها باعث رشد مقطعی شده است. دکتر رامیار که دکترای تخصصی جامعه‌شناسی توسعه‌ی اقتصادی است و چندین پژوهش در مورد تاثیر کمک‌های خارجی انجام داده است، بر این باور است که کمک‌های بین‌المللی، در زمینه‌ی امنیت، کاهش نرخ بیکاری و مبارزه با تجارت مواد مخدر، ناکام بوده است. به باور این پژوهشگر و استاد دانشگاه، کمک‌های بین‌المللی دارای تاثیراتی بر آموزش و پرورش، دستیابی به امکانات، بالابردن نرخ امید به زندگی و امور رفاهی موفق بوده است، اما در زمینه‌هایی همچون امنیت، با ناکامی مواجه شده است.
قابل یادآوری است که دکتر رامیار، اخیرا کتابی را تحت عنوان (توسعه‌ی مبتنی بر وابستگی) با همکاری انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان نشر کرده است و در این کتاب، به نقدهایی در مورد نقش کمک‌های خارجی بر توسعه‌ی افغانستان پرداخته است.
دکتر رامیار در گفتگو با رادیو نوروز به این نکته اشاره کرد که یکی از دلایل ناکامی کمک‌های خارجی، برعلاوه‌ی وجود فساد گسترده در نهادهای مختلف، ناهماهنگی میان انجوها و نهادهای غیردولتی و وزارت پلان افغانستان بوده است. دکتر رامیار به این نکته اشاره می‌کند که نهادهای غیردولتی، هماهنگی مطلوبی با دولت نداشته‌اند و به عنوان مثال، در مناطقی اقدام به تاسیس شفاخانه با مصرف‌های میلیون دالری کرده‌اند، بدون اینکه دولت توانایی فرستادن نیروی انسانی پزشکی به آن منطقه را داشته باشد، و یا انجوها در مناطقی به تاسیس و ساختن سالن اجتماعات پرداخته‌اند، که مورد نیاز آن منطقه نبوده است.
به باور این استاد دانشگاه، یکی دیگر از دلایل شکست کمک‌های خارجی، نبود اولیت بندی در مصرف کمک‌ها است، چه بسا میلیون‌ها دالر در زمینه‌هایی مصرف شده است که نیاز مردم آن منطقه نبوده است، برگزاری هزاران سیمینار و کنفرانس نمادین در مورد حقوق بشر، دموکراسی، حقوق زنان و … در مناطقی که باعث تغییر چندانی نمی‌شود، نبود اولیت بندی در روند مصرف کمک‌ها را نشان می‌دهد.
با توجه به پژوهش‌های متعددی که در این زمینه وجود دارد، می‌توان با جرات ادعا کرد که کمک‌های بین‌المللی، گرچند باعث تغییراتی در افغانستان شده است، اما نتیجه‌ی مطلوب خودش را نداشته است. به تعبیر دیگر، با توجه به میزان کمک‌های خارجی، می‌توان گفت که این کمک‌ها به موفقت چندانی منتهی نشده است و مهم‌ترین چالش پیش روی توسعه‌ی افغانستان و علت ناکامی این کمک‌ها، وجود فساد گسترده و نحوه‌ی استفاده‌ی اشتباه این کمک‌ها است.
