چرا مهره‌های اصلی شبکۀ حفاظتی بن لادن بازداشت نشدند؟

در ساعات اول ۲ می سال ۲۰۱۱ بارک حسین اوباما رییس‌جمهور مسلمان‌زاده و نیمه‌سیاه پوست وقت امریکا، خبر کشته شدن اسامه بن لادن بنیان‌گذار شبکۀ القاعده را به جهانیان اعلام کرد. او گفت که نیروهای ویژۀ قشون تفنگ‌داران دریایی امریکا، اسامه بن لادن را که حملۀ تروریستی ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱ زیر نظر او طراحی و اجرا شد، به قتل رساندند.

بن لادن در ویلایی در شهرک ایبت‌آباد پاکستان در نزدیکی اسلام‌آباد و در جوار اکادمی نظامی کاکول، که دانشگاه درجه اول دفاعی آن کشور است، کشته شد. در آن زمان جنرال شجاع‌ پاشاه، رییس سازمان استخبارات مرکزی نیروهای مسلح پاکستان/آی‌اس‌آی و جنرال اشفاق کیانی فرمانده عمومی نیروهای زمینی این کشور بودند. این دو جنرال پاکستانی که در آن زمان گفته می‌شد متحدان ایالات متحده هستند و کمپین بمباران وزیرستان شمالی توسط هواپیماهای بدون سرنشین امریکایی با منظوری آنان انجام می‌شود، هیچ اطلاعی از حملۀ نظامی تفنگ‌داران امریکایی به عمق خاک پاکستان آن هم در ویلایی در نزدیکی اسلام‌آباد نداشتند.

روزی که اسامه بن لادن کشته شد از یازدۀ سپتامبر تقریبا ده سال می‌گذشت. ده سال ایالات متحده به دنبال بن‌لادن سرگردان بود. گفته می‌شد که بن لادن از توره‌بوره در دسامبر سال ۲۰۰۱ به مناطق دور دست ولایت کنر رفته است و از آ‌ن‌جا رهسپار مناطق قبایلی آن‌سوی دیورند شده است. جاسوسان امریکایی هم در به در به دنبال او در مناطق قبایلی پاکستان سرگردان بودند. امریکایی‌ها از جستجوی مناطق قبایلی دل‌زده شدند. باری یکی از مقام‌های بلندپایۀ امریکایی عکس یک هم‌چهرۀ بن لادن را به آی‌اس‌آی داد تا او را پیدا کنند. آن شخص را از چترال پیدا کردند و بسیار به زودی روشن شد که او هم‌چهرۀ بن لادن است و مثل او لباس می‌پوشد. حوادثی از این دست به ناامیدی امریکایی‌ها از یافتن بن لادن می‌افزود.

امرالله صالح رییس عمومی وقت ارگان امنیت ملی و معاون کنونی ریاست جمهوری افغانستان باری گفت که برخی از مقام‌های استخباراتی امریکا در آن سال‌ها به او گفتند که حتما مردمان مناطق قبیله‌نشین معنای ۵۰ میلیون دالر انعام را که ایالات متحده روی بن لادن گذاشته است نمی‌دانند به دلیل این که اقتصاد پولی در جوامع قبایلی بسیار جا افتاده نیست و بهتر است واشنگتن اعلام کند که در بدل اطلاعاتی که منجر به بازداشت یا کشتن بن لادن شود، هزاران گاو هدیه می‌دهد. این سخنان مقام‌های استخباراتی ایالات متحده نشان می‌داد که شناخت آنان از مناطق قبایلی و روابط قدرت در پاکستان بسیار اندک بود.

واقعیت این بود که اسامه بن لادن در سال ۲۰۰۵ در همان ویلایی که در آن کشته شد، با اعضای خانواده‌اش اقامت گزید، چند فرزند او هم در همان شهر در شفاخانه به دنیا آمدند، دو پاکستانی به نام‌های ابراهیم و ابرار که در کویت به دنیا آمده بودند و به « برادران کویتی» مشهور بودند از اسامه بن لادن در آن ویلا حفاظت می‌کردند. علاوه بر خانوادۀ بن لادن، خانوادۀ‌ این دو برادر به اصطلاح کویتی نیز در همان ویلا بود و باش داشتند. ابرار و ابراهیم، شاگردان خالد شیخ محمد طراح اصلی حملۀ تروریستی ۱۱ سپتامبر بودند. خالد شیخ محمد هم که کویتی پاکستانی‌الاصل بود، در سال ۲۰۰۲ شبکۀ حفاظی بن لادن را در پاکستان هماهنگ کرده بود. خالد شیخ محمد در سال ۲۰۰۳ در یک عملیات مشترک آی‌اس‌آی و سی‌آی‌ای بازداشت شد ولی شبکه‌یی حفاظتی بن لادن را که او تاسیس کرده بود، تا سال ۲۰۱۱ پا برجا ماند.

مولانا فضل‌الرحمان خلیل یکی از مهره‌های اصلی شبکۀ امنیتی بن لادن در پاکستان، AP

محل اختفای بن لادن را یکی از افسران پیشین ارتش پاکستان که در سال ۲۰۱۱ یک شرکت امنیتی در آن کشور داشت و قراداد تامین امنیت برخی از سفارت‌خانه‌ها را گرفته بود، به ایالات متحده لو داد. او در اواخر سال ۲۰۱۰ به کارمندان دفتر ساحه‌یی سی‌آی‌ای در اسلام‌آباد اطلاع داد که بن لادن در ویلایی در ایبت‌آباد زنده‌گی می‌کند. بعد این شخص یکی از مکان‌های مربوط به شرکتش را در شهرک ایبت‌آباد در اختیار کارمندان سی‌آی‌ای گذاشت تا ویلای بن لادن را زیر نظر بگیرند. ماموران سی‌آی‌ای در پوشش کارمندان شرکت در آن جا حضور داشتند. ماهواره‌های جاسوسی ایالات متحده هم بر فراز ایبت‌آباد قرار داده شد و کمپین جعلی واکسین نیز راه‌افتاد تا دی‌ان‌ای اعضای خانوادۀ بن لادن تثبیت شود، اما کمپین جعلی واکسین ناکام ماند و مجری آن دکتر افریدی هنوز در پاکستان زندانی است.

وقتی امریکایی‌ها معلومات خود را تکمیل کردند، بارک اوباما رییس‌جمهور وقت شان دستور حملۀ نیروهای ویژه را به ویلای بن‌لادن صادر کرد و این حمله اجرا شد. شخصی که محل اختفای بن لادن را لو داده بود نیز به ایالات متحده رفت و به احتمال زیاد پول خود را هم دریافت کرد. دولت پاکستان کمیته‌یی برای حقیقت‌یابی در مورد قتل بن‌لادن تشکیل داد. اما گزارش نهایی این کمیته تا حال عمومی نشده است. پاکستان تا حال گزارش سقوط هواپیمای جنرال ضیاالحق، گزارش انفجار انبارهای اسلحۀ اوجهری در سال ۱۹۸۸ و بسیاری از حوادث تاریخی مهم دیگر را نیز همه‌گانی نکرده است. باری الجزیره بخشی‌هایی از گزارش کمیتۀ حقیقت‌یاب قتل بن لادن موسوم به کمیسیون ایبت‌آباد را به دست آورد و منتشر کرد که در آن نحوۀ پاسخ‌دهی نهادهای امنیتی پاکستان به حادثۀ ۲ می توضیح داده شده بود و نه چیز بیشتر. به نظر می‌رسد که مجموع این گزارش هنوز محرم است. به گزارش‌گران پاکستانی و رسانه‌های آن کشور نیز اجازه داده نشده است که آن حادثه را تحقیق کنند.

 چیزی که روشن است این است که عناصر بسیار نیرومند در اردو و استخبارات پاکستان بخشی از شبکۀ حمایتی بن لادن بودند. مولانا فضل‌الرحمان خلیل رییس گروپ جهادیستی حرکت‌الانصار و جنرال حمید‌گل رییس پیشین آی‌اس‌آی دو تن از آدم‌های مهم شبکۀ حفاظتی بن لادن بودند. مولانا فضل‌الرحمان خلیل تا هنوز زنده است و مورد اعتماد نهادهای امنیتی کشورش می‌باشد. بارها او گفتگو میان جهادیست‌ها و ارتش پاکستان را میان‌جی‌گری کرده است. بارک اوباما پس از کشته شدن بن لادن گفت که پاکستان باید تمام اعضای شبکۀ حفاظتی بن لادن را شناسایی و بازداشت کند، اما به نظر می‌رسد که واشنگتن این خواست را پی‌گیری نکرد. مولانا فضل‌الرحمان خلیل هیچ‌گاهی زندانی نشد. برادران کویتی در شب حمله به ویلای بن لادن کشته شده بودند. امریکا، سازمان ملل متحد و قدرت‌های دیگر پاکستان را به دلیل عدم بازداشت مهره‌های اصلی شبکۀ حفاظتی بن لادن مجازات نکردند.

در عملیات قتل بن لادن از پایگاه‌ نیروهای امریکایی در جلال‌آباد استفاده شد، چرخ‌بال‌های پیشرفتۀ امریکایی که رادار پاکستان را دور زد از همین شهر به پرواز درآمدند. اگر امریکا در افغانستان حضور نظامی نمی‌داشت کشتن بن لادن در ایبت‌آباد و به دست آوردن معلومات حساس از ویلای او شاید بسیار دشوار می‌بود.

اما با مرگ بن لادن داعیۀ جهادیستی و میلیتاریستی او از بین نرفته است بلکه با خروج بی‌قید و شرط ایالات متحده از افغانستان تقویت شده است. سازمان القاعده با راه‌اندازی عملیات تروریستی ۱۱ سپتامبر پای امریکا را به جنگ افغانستان کشاند. بن لادن پیش‌بینی کرده بود که امریکا در ماموریت نظامی‌اش در افغانستان ناکام می‌ماند و خارج می‌شود. خروج بی‌قید و شرط امریکا از نظر جهادیست‌ها مصداق پیش‌بینی بن لادن است. چنین به نظر می‌آید که جهادیست‌های جهانی بیشتر از هر وقت دیگر انگیزۀ‌ جدی برای جنگ با ایالات متحده و دولت‌های مدرنیست در کشورهای مسلمان‌نشین دارند.