11 حزب سیاسی قدرت‌مند اپوزیسیون پاکستان، در ماه سپتامبر سال گذشته، ایتلافی را زیر نام «جنبش دمکراتیک پاکستان» تشکیل دادند که مطالبۀ اصلی آن استعفای عمران‌خان نخست‌وزیر آن کشور بود. رهبران و هواداران این احزاب مدعی اند ارتش قدرت‌مند پاکستان انتخابات پارلمانی سال ۲۰۱۸ این کشور را به سود حزب تحریک انصاف که رهبری آن را عمران خان به دوش دارد، دست‌کاری کرد و نخست‌وزیر کنونی را به قدرت رساند. از نظر آنان عمران خان مشروعیت انتخاباتی ندارد. به باور آنان او نخست‌وزیر قلابی و دست‌نشاندۀ ارتش است نه منتخب شهروندان پاکستان.
جنبش دموکراتیک پاکستان که متشکل از طیفی از احزاب سیاسی محافظه‌کار، لیبرال، قوم‌گرا و اسلام‌گرا است می‌گوید که در پی بیرون کردن ارتش از سیاست و بازگرداندن «دمکراسی واقعی» به پاکستان است. این احزاب می‌خواهند با اعمال فشار جدی به نظامیان پاکستان، آنان را از حمایت عمران خان بازدارند و اصل اطاعت ارتش از سیاست‌مداران منتخب را تحقق بخشند. ارتش پاکستان ادعای احزاب سیاسی مبنی بر دست‌کاری در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۱۸ را رد می‌کند، ولی روشن است که نصف تاریخ سیاسی پاکستان در حکومت‌های نظامی گذشته است. مارشال ایوب خان، جنرال ضیاالحق و پرویز مشرف حاکمان نظامی پاکستان بودند. ارتش نهاد بسیار قدرت‌مند در این کشور ۲۲۰ میلیونی است. داعیۀ جنبش دمکراتیک پاکستان این بود که ارتش را به بارک‌های نظامی بر می‌گرداند و آنچه را که دمکراسی واقعی می‌خواند تحقق می‌بخشد. مطالبۀ اصلی این جنبش استعفای عمران خان و برگزاری انتخابات پارلمانی زودهنگام بدون دخالت علنی و پنهانی ارتش بود. فعالیت‌های جنبش دمکراتیک پاکستان در ماه سپتامبر سال گذشته شروع شده بود. احزابی که این ایتلاف بزرگ سیاسی را ساخته اند، در آن زمان اعلام کردند که اعضا و رهبران این احزاب از کرسی‌های شان در پارلمان به طور دسته‌جمعی استعفا می‌دهند تا حکومت عمران خان و ارتش زیر فشار شدید قرار بگیرند و به برگزاری انتخابات زودهنگام موافقت کنند.
ولی حالا به نظر می‌رسد که جنبش دمکراتیک پاکستان انرژی و انگیزۀ چهار ماه قبلش را ندارد. این ایتلاف بزرگ سیاسی چهار ماه بعد از تشکیلش در حال متلاشی شدن است. به نظر می رسد رهبران و اعضای احزاب اصلی ایتلاف سیاسی جنبش دمکراتیک پاکستان برخلاف شعارهای چهار ماه پیش شان حاضر به استعفای دسته‌جمعی از کرسی‌های شان در پارلمان نیستند و قصد ندارند موج‌های بزرگ مردمی را به اسلام‌آباد سوق دهند تا عمران خان وادار به استعفا شود. ایتلاف جنبش دمکراتیک پاکستان به عمران التیماتوم داده بود که تا ۳۱ جنوری سال جاری میلادی از قدرت کناره‌گیری کند ولی به رغم سپری شدن این تاریخ، احزاب اصلی تشکیل دهندۀ این ایتلاف برنامۀ بعدی خود را مشخص نکرده اند.
بلاول بوتو زرداری، رهبر جوان حزب مردم پاکستان شام ۳۱ جنوری در توییتر نوشت: «نخست‌وزیر انتصابی لجاجت کرد و با پایان مهلت تعیین شده توسط جنبش دمکراتیک پاکستان استعفا نداد، این رفتار نخست‌وزیر انتصابی فرصت کناره‌گیری محترمانۀ این حکومت تقبلی و گذار مسالمت‌آمیز به دمکراسی از طریق برگزاری یک انتخابات شفاف، آزاد و عادلانه را برباد داد.» ولی این رهبر جوان به رغم استفاده از ادبیات تند علیه حکومت عمران خان، به گونه‌یی عمل کرد که جنبش دمکراتیک پاکستان را در مسیر شکست قرار داد. حزب مردم پاکستان که رهبری آن را بلاول بوتو به دوش دارد، در ماه دسامبر سال گذشته از تعهد استعفای جمعی از پارلمان عقب‌نشینی کرد. تمام احزاب سیاسی تشکیل دهندۀ جنبش دمکراتیک پاکستان تعهد کرده بودند که به صورت دسته‌جمعی از پارلمان استعفا می‌دهند تا حکومت عمران خان زیر فشار شدید قرار بگیرد. تهدید به استعفای دسته‌جمعی کارت بازی جنبش دمکراتیک پاکستان بود. ادعا می‌شد که حکومت عمران خان از درون نامسنجم است و با استعفای دسته‌جمعی احزاب مخالف از کرسی‌های پارلمان چنان ضعیف می‌شود که دیگر نمی‌تواند دوام بیاورد، اما حزب مردم پاکستان نه تنها که از تعهد استعفای جمعی عقب‌نشینی کرد بلکه آماده‌گی خودش را برای شرکت در انتخابات مجلس سنا که در ماه مارچ سال جاری برگزار می‌شود، اعلام کرد.
این موضوع‌گیری حزب مردم، جنبش دمکراتیک پاکستان را در وضعیت دشوار قرار داده است و ناگزیر است که استراتژی‌اش را مجددا بررسی کند. گردهمایی‌های ایتلاف سیاسی جنبش دمکراتیک پاکستان در ماه اکتبر سال گذشته بسیار پرجمعیت بود و سران احزاب سیاسی در آن سخنرانی‌های پرشور می‌کردند. آنان عمران خان را به استعفای دسته‌جمعی از پارلمان تهدید می‌کردند تا وادار به کناره‌گیری شود ولی در حال حاضر هیچ خبری از آن شور و حرارت نیست.
از آ‌ن‌جایی که احزاب تشکیلدهندۀ ایتلاف سیاسی جنبش دمکراتیک پاکستان نتوانستند روی تعهد استعفای جمعی از پارلمان استوار بمانند، حال ناگزیر شده اند که موضع خود را نرم کنند. سناتور جهان‌زیب جمال‌الدینی رهبر حزب ملی بلوچستان به رادیو اروپای آزاد گفت:« مهلت ۳۱ جنوری، آخرین التیماتوم ما نبود. مبارزۀ ما ادامه دارد. این حکومت به دلیل اشتباهات و ناکارآمدی خود سقوط می‌کند، حتا اگر ما موفق به کنار زدن آن نشویم.» جمالدینی گفت که اکثریت احزاب سیاسی برای شرکت در انتخابات مجلس سنا آماده‌گی می‌گیرند و توافق کرده اند که راهپیمایی اعتراضی خود را به بعد از پایان ماه رمضان در اواسط ماه می موکول کنند. او گفت: «بیشتر احزاب عضو ایتلاف جنبش دمکراتیک پاکستان موافق اند كه ما نباید عرصۀ سیاسی و نهادهای اصلی مانند پارلمان را به حکومت واگذار كنیم.»
اما نابسامانی در صفوف جنبش دمکراتیک پاکستان و عدم موفقیت آن در بیرون راندن عمران خان از قدرت باعث دل‌گرمی حکومت حزب تحریک انصاف شده است. عمران خان و حزب او حالا می‌توانند از شکاف‌های درونی ایتلاف سیاسی جنبش دمکراتیک پاکستان بهره برداری کنند.
وزیر اطلاعات حکومت عمران خان به تاریخ اول فبروری در صفحۀ توییتر خود نوشت:«مهلت جنبش دمکراتیک پاکستان به پایان رسید و ملت پاکستان واقعیت تهدید‌های پوچ آنان را برای استعفای دسته‌جمعی مشاهده كرد. مردم آنان را شناخته اند و با بی‌زاری از گفتار و کردار آن‌ها، از حکومت دموکراتیک منتخب حمایت می‌کنند.»
با این حال، سلیمان خان کاکر، تحلیل‌گر سیاسی در اسلام‌آباد، به این باور است که اختلافات احزاب تشکیلدهندۀ جنبش دمکراتیک پاکستان بسیار عمیق است و حتا مخالفت جمعی شان با عمران خان این اختلافات را از بین نبرده است. او می گوید بزرگ‌ترین و نیرومند ترین اعضای جنبش دمکراتیک پاکستان، حزب مردم و حزب مسلم‌لیگ شاخۀ نواز شریف است. این دو حزب در گذشته اختلاف‌های زیادی داشتند و حکومت‌های هم‌دیگر را تضعیف کرده بودند و به همین دلیل بی‌اعتمادی میان رهبران این احزاب از بین نرفته است. به باور او حزب جمعیت‌العلمای اسلام به رهبری مولانا فضل‌الرحمان هم به حزب مردم و مسلم‌لیگ اعتماد عمیق ندارد.
کاکر با اشاره به شرایط کاملاً متفاوتی که هر سه در آن قرار دارند گفت حزب مردم به رغم مدعایش در مورد تقلب در انتخابات سال ۲۰۱۸ به یک نحوی در قدرت شریک است، این حزب در آن انتخابات نسبتا خوب درخشید و در حال حاضر حکومت ایالتی را در سند به دست دارد. به گفتۀ کاکر حزب مردم برخلاف مسلم‌لیگ شاخۀ نواز و جمعیت‌العلما میل زیادی به تقابل با ارتش قدرت‌مند پاکستان ندارد. به باور او اگر حزب مردم در تقابل جدی با ارتش قرار بگیرد تضعیف می‌شود. کاکر با اشاره به رقابت‌های سیاسی نیروهای مختلف در کراچی و فعالیت‌های هسته‌های تروریستی و دسته‌های تبهکار در آن شهر می‌گوید که در صورت تقابل حزب مردم با ارتش، نهادهای امنیتی برای مهار جرم و تروریسم در کراچی همکاری نخواهند نکرد و این امر حکومت ایالتی و تشکیلات حزبی آنان را به خطر می‌اندازد.
به گفتۀ سلیمان کاکر تحلیل‌گر مستقر در اسلام‌آباد حزب مسلم‌لیگ شاخۀ نواز شریف هم با استفاده از بانک رای خود در پنجاب در سه دهۀ گذشته حکومت‌های ایالتی را در پنجاب به رضایت ارتش شکل داد و تا هنوز در تشیکلات، رهبری و برنامۀ این حزب تغییر قابل ملاحظه نیامده است. به باور کاکر مشکل این است که رهبری در احزاب سیاسی پاکستان موروثی است نه حاصل یک تعامل قانون‌مند درون حزبی. به باور او این امر نارضایتی‌ها را در درون این احزاب بیشتر کرده است و رهبران این احزاب هم از بسیج هواداران و گردهمایی‌های ضد حکومتی برای مهار نارضایتی‌های درون سازمانی و متحدسازی تشکیلات حزبی استفاده کرده اند. به باور او تلاش‌های اخیر رهبران احزاب هم بیشتر مصارف درون حزبی دارد تا تلاش برای تغییر فرهنگ سیاسی پاکستان. کاکر می‌گوید که تغییر عمیق فرهنگ سیاسی پاکستان به این زودی‌ها متصور نیست.
