بازهم روسیه نتوانست طاقت بیاورد و در اثر فشار لابی ارامنه و بویژه فشار شخص آقای لاوروف به رئیس جمهور روسیه جلوی پیشروی و یکسره کردن مساله قره باغ گرفته شد. نیروهای آذری از جنوب مناطق اشغالی پیرامون قره باغ کوهستانی هم مرز با ایران شامل فضولی، هادرود (در نقطه شمالی تر فضولی و دروازه ورود به قره باغ کوهستانی از جنوب)، جبرائیل، زنگیلان و قبادلی را تا 9 نوامبر به تصرف درآوردند و از طریق هادروت با نفوظ به داخل منطقه قره باغ کوهستانی شهر استراتیژیک شوشا حد فاصل بین خانکندی (مرکز قره باغ؛ در ارمنی به نام «استاپاناکرت») را به تصرف در آوردند و ارتباط مرکز جمهوری خود خوانده «آرتساخ» را قطع و به استقلال این جمهوری خودخوانده پایان دادند.
شرط رئیس جمهور آذربایجان برای آتش بس که به دفعات در مراحل این عملیات پیروزمندانه اعلام می‌شد «تخلیه کامل منطقه اشغالی از سوی ارتش ارمنستان» عنوان شده بود. گویا روسیه باید همیشه جای پایی در قفقاز برای خودش داشته باشد. اگر آذربایجان با همین روند پیشروی و نیروهای نظامی ارمنستان عقب رانده می‌شدند تا از مرزهای آذربایجان خارج شوند، آذربایجان می‌توانست در سرزمین خود، حاکمیت خویش را برقرار سازد. اکنون با ورود روسیه و استقرار نیروهای پاسدار صلح و اقامت 5 ساله آنها، جبهه قره باغ همچنان داغ خواهد ماند و احتمال ادامه مناقشه و بسته نشدن پرونده آن خیلی زیاد شده است. این تطویل موضوع سبب حضور روسیه در منطقه و نگهداشت دوهزار نیروی نظامی در منطقه خواهد بود که استعداد دخالت نظامی در مواقع بحرانی برای روسیه را خواهند داشت. جالب اینکه در گروه مینسک سه کشور حضور دارند که عبارتند از روسیه، فرانسه(که هر دو با ارمنستان و ارامنه روابطی نزدیک دارند) و ایالات متحده که از آنسوی اقیانوس باید در مساله منطقه قفقاز دخالت داشته باشند. ایالات متحده خود درگیر مسائل انتخابات ریاست جمهوری بود، در صحنه حضور نداشت و مانند جولای سال 2008، که در بحبوحه انتخابات آمریکا و المپیک پکن بود، روسیه توانست با استفاده از موقعیت خاص، آمریکا را از منطقه دور سازد[1]، این بار نیز روسیه وارد صحنه شده حضوری پر رنگ برای خود تعریف کرده است. نکته دیگر هر سه کشور عضو گروه مینسک و از روسای آن، دارای حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل هستند. ولی از دو کشور مهم و همسایه منطقه یعنی ایران (که بیشترین مرز مشترک با منطقه درگیری را دارد) و ترکیه در همسایگی با ارمنستان و جمهوری خودمختار نخجوان(بخش برونگان جمهوری آذربایجان در همسایگی غرب ارمنستان) که هر دو مرز مشترک با منطقه درگیری دارند کنار گذاشته شده اند (هر چند قرار شده است ترکیه در قرارگاه مانیتورینگ روند تخلیه اراضی اشغالی و بازگشت آوارگان مشارکت داشته باشد). این ساختار گروه مینسک در طی سال‌هایی که از آغاز آتش بس اعلامی (ماه می سال 1994) تا کنون می‌گذرد، به جز ترتیب چند دیدار روسای جمهور و مقامات دو کشور، و صدور اعلامیه هایی که بلا اثر ماندند، کار چشمگیری برای صلح انجام نداده و بحران به صورت نه صلح و نه جنگ و یک نطقه بحرانی قابل اشتغال باقی ماند. به قول رئیس جمهور آذربایجان در مصاحبه تلویزیونی بعد از پیروزی اخیر: در زمانی که ارتش ارمنستان در این منطقه پیشروی و جنایت می‌کرد هیچ سازمان و شخصی به آنها نگفت بایست. ولی حالا که ما می‌خواهیم سرزمین خود را از دست اشغال‌گران باز پس بگیریم همه به ما می‌گویند بایستید.
اعزام صلح‌بانان که از روسیه خواهند بود نشان می‌دهد که آذربایجان تحت فشار روسیه بوده است. قرار بود صلح‌بانان ازکشورهای بیطرف اسکاندیناوی باشند. حدود 2000 نیروی صلح‌بان روسیه یعنی یک لشکر مسیحی در سرزمینی اسلامی برای محافظت از ارامنه قره باغ.
از آنجا که لاوروف وزیر خارجه فدراسیون روسیه که سال‌هاست در این سمت ایفای نقش می‌کند و اصالتا از یک خاندان ارمنی تفلیس است، احتمال می‌رود که نسبت به ارامنه گرایش‌های مثبتی دارد و در طول وزارت او بر وزارت خارجه، روسیه و کلا گروه مینسک اقدام اساسی در باره قره باغ انجام نداده و مساله را به نفع ارمنستان و شکل گیری «جمهوری خودخوانده آرتساخ» متوقف نگهداشته اند. اعلام ورود تروریست‌های سوری (بدون ارائه هیچ مستندی) به کمک آذربایجان، توطئه خبری لاورف بود که ورود روسیه به مناقشه را توجیه می‌کند. آذربایجان حدود 45 هزار نیروی نظامی دارد و نیازی به چند صد نفر تروریست ندارد. به میان کشیدن تروریست‌های تکفیری از سوی روسیه، بیشتر یک مساله تبلیغی است همان طور که این مورد، در ورود روسیه در سال 2014 به صحنه سوریه مطرح و حضور جنگجویان چچنی در صحنه سوریه را بهانه و دستاویز قرار داده و هدف اصلی جلوگیری از قدرت یابی چچن‌ها و احتمال حمله به قفقاز شمالی را مطرح کردند.
سرانجام ولادیمیر پوتین قهرمان دوران، وارد صحنه کار زار شد و ابتکار صلاح را پیش برد و دستور داد که درگیری متوقف و پای میز مذاکره مساله را حل و فصل کنند و متن توافقنامه را تهیه و به امضای طرفهای درگیری رساندند. این موافقتنامه به شرح زیر انتشار یافت:
رئیس جمهوری آذربایجان الهام علی‌یف، نخست وزیر جمهوری ارمنستان نیکولای پاشینیان و رئیس جمهور فدراسیون روسیه ولادیمیر پوتین موارد زیر را اعلام کردند:
1 – آتش بس كامل و همه درگیری‌ها در منطقه درگیری قره باغ از ساعت 00:00 به وقت مسكو در تاریخ 10 نوامبر 2020 اعلام میشود. جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان، از این به بعد طرفین نامیده می‌شوند، در مواضع خود متوقف می‌شوند.
2 – منطقه آغدام و سرزمین‌های در دست ارمنستان در منطقه گازاخ جمهوری آذربایجان تا 20 نوامبر سال 2020 به آذربایجان بازگردانده میشود.
3 – در امتداد خط تماس در قره باغ و در امتداد دالان لاچین، یک گروه صلح‌بان فدراسیون روسیه به تعداد 1960 نفر از نیروهای مسلح، 90 زره پوش، 380 واحد خودرو و تجهیزات ویژه مستقر شده است.
4 – نیروهای حافظ صلح فدراسیون روسیه به موازات عقب نشینی نیروهای مسلح ارمنستان مستقر میشود. مدت زمان اقامت نیروهای نظامی صلح فدراسیون روسیه 5 سال است، با تمدید خودکار برای دوره های 5 ساله بعدی، در صورتی که هیچ یک از طرفین 6 ماه قبل از انقضا مدت قصد برای خاتمه استفاده از این ماده اعلام نکرده باشد.
5 – به منظور افزایش اثر بخشی کنترل بر اجرای توافق نامه‌ها توسط طرفهای درگیر، یک مرکز حفظ صلح برای کنترل آتش بس مستقر میشود.
6 – جمهوری ارمنستان منطقه کلبجر را تا 15 نوامبر سال 2020 و منطقه لاچین را تا اول دسامبر سال 2020 با پشت سر گذاشتن راهرو لاچین (5 کیلومتر عرض)، که اتصال قره باغ با ارمنستان را تضمین می‌کند و در عین حال غیرقابل بازگشت است، به جمهوری آذربایجان باز می‌گرداند. شهر شوشا را به لاچین وصل می‌کند.
با توافق طرفین، در سه سال آینده برنامه یی برای احداث یک مسیر جدید ترافیکی در امتداد دالان لاچین، با ارائه ارتباط بین خانکندی و ارمنستان با انتقال مجدد متعاقب نیروهای صلح آمیز روسیه برای محافظت از این مسیر تعیین میشود.
جمهوری آذربایجان ایمنی ترافیک را در امتداد راهرو لاچین از شهروندان وسایل نقلیه و کالاها در هر دو جهت تضمین می‌کند .
7 – آوارگان و پناهندگان داخلی در حال بازگشت به خاک قره باغ و مناطق مجاور تحت کنترل دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان هستند.
8 – تبادل اسرای جنگی و سایر افراد و اجساد کشته شدگان درگیر.
9 – کلیه ارتباطات اقتصادی و حمل و نقل در منطقه مسدود نمی‌شود. جمهوری ارمنستان به منظور سازماندهی حرکت بدون مانع شهروندان وسایل نقلیه و کالاها در هر دو جهت بین مناطق غربی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان ارتباطات حمل و نقل برقرار می‌کند. کنترل حمل و نقل توسط نهادهای سرویس مرزی FSB روسیه اعمال میشود.
با توافق طرفین، ساخت ارتباطات حمل و نقل جدیدی که جمهوری خودمختار نخجوان را با مناطق غربی آذربایجان پیوند می‌دهد، فراهم میشود. نوامبر 2020، رئیس جمهور جمهوری آذربایجان؛ نخست وزیر
جمهوری ارمنستان؛ رئیس جمهور فدراسیون روسیه در اعلامیه یی که از سوی نخست وزیر ارمنستان صادر شده است آمده است که: «توافقنامه‌یی را با رئیس‌جمهور روسیه و آذربایجان برای پایان دادن به جنگ در قره‌باغ امضا کردم. تصمیمی گرفتم که برای همه‌مان سخت است؛ آتش‌بس، برای مردم ما و خود من بسیار دردناک است. این پیروزی نیست، اما تا زمانی که شما اذعان نکنید که باخته‌اید، شکستی در کار نخواهد بود؛ ما هرگز اذعان نمی‌کنیم که باخته‌ایم و این آغاز عصر وحدت ملی برای ما خواهد بود».
منابع ارمنی روسیه را متهم به فریب ارمستان کردند. در پاسخ ماریا زاخارووا سخنگوی وزارت امورخارجه فدراسیون روسیه در 23 آبان اعلام کرد که کشورش در مساله قره باغ ارمنستان را فریب نداده است. وی در نشست خبری هفتگی، در مورد مناقشه قره باغ و اخبار مبنی بر اینکه روسیه ارمنستان را در مساله قره باغ فریب داد، گفت: در این مدت ( از زمان عقد توافقنامه صلح قره باغ تا کنون) روایت‌های مختلف در رسانه‌ها خواندم که در مناقشه قره باغ چه طرفی برد و چه طرفی بازنده بود. این مساله حاکی از ارزیابی ضعیف کارشناسان در مورد رویدادهای قره باغ بود و ممکن است که درک واقعی و عمیق از آنچه که در آنجا گذشت و اهداف راهبردی طرفهای مناقشه ندارند. بلکه مسکو همه تلاش‌های ممکن را بکار بست و از راه‌های دیپلماتیک برای حل این مساله استفاده کرد و صلح‌بانان را به منطقه مناقشه اعزام کرد. کسانی که (در مساله قره باغ) فریاد می‌زنند باید بدانند با اقدامات روسیه، امنیت منطقه و دو کشور ارمنستان و جمهوری آذربایجان و آینده و زندگی و شکوفایی آنها تضمین میشود. با اعزام صلح‌بانان به منطقه، روسیه نشان داد تا چه حد به سرنوشت منطقه توجه می‌کند. کسانی که در رسانه‌ها در مورد وضعیت کنونی مساله قره باغ مقاله می‌نویسند باید بدانند که کشور ما با اعزام صلح‌بانان به قره باغ به چه اقدام بزرگی دست زده است. مقامات روسیه بر این باروند که مساله حضور ستیزه جویان از خاورمیانه در منطقه قره باغ با مشارکت طرفهای ذینفع حل و فصل خواهد شد.
ستیزه جویانی که از خاورمیانه به قره باغ انتقال یافتند متاسفانه ناپدید نشده اند و معتقدیم که طرفهای ذینفع این مساله در منطقه و جهان باید به آن رسیدگی کنند.
سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه به تازگی گفت که شمار تروریست‌ها و ستیزه جویان خارجی از خاورمیانه در منطقه قره باغ به بیش از دو هزار نفر می‌رسد. لاوروف پیشتر در گفت وگو با روزنامه کامرسانت چاپ مسکو اعلام کرد که روسیه از بازیگران خارجی می‌خواهد از امکانات خود استفاده کنند تا از انتقال مزدوران و تروریست‌ها از کشورهای خاورمیانه به قره باغ که شمارشان به دو هزار نفر می‌رسد، جلوگیری کنند. بدیهی است ما نگران بین المللی شدن مساله قره باغ و جذب ستیزه جویان از منطقه خاورمیانه به این مناقشه هستیم و بارها از بازیگران خارجی خواستیم که برای جلوگیری از انتقال تروریست‌ها به قره باغ و شرکت آنها در این مناقشه تلاش کنند.
«سرگئی نارشکین» رئیس سرویس اطلاعات خارجی روسیه نیز به تازگی گفت که اطلاعات کاملی را در مورد انتقال تروریست‌های خارجی به قره باغ و فعالیت آنها در این منطقه را از شرکای خارجی دریافت کرده ایم.
برخی از تحلیل گران سیاسی در جمهوری آذربایجان تاکید می‌کنند این کشور بخت اقدام نظامی برای باز پس گیری قره باغ کوهستانی را با امضای توافق مسکو و استقرار نیروهای نظامی روسیه در خط تماس برای حفاظت از امنیت ارامنه قراباغ، برای همیشه از دست داد و دیگر امیدی به بازپس گیری قره باغ کوهستانی نه از طریق گفتگوهای سیاسی و نه از طریق اقدام نظامی باقی نمانده است.