لباس ملی اوزبیکستان با رنگهای روشن و زیبا طراحی است. لباسهای سنتی آنان نشان دهندهی سنتهای غنی فرهنگی آنان است. هر چند با گذشت زمان تغییرات زیادی در طرز پوشش مردم هر سرزمینی آمده است و لباسهای جدید با تغییر نوعیت و رنگ آمیزی جدید امری بدیهی است، اما لباسهای سنتی ریشه در فرهنگ دارد و هرگز از بین مردم نمیرود. لباسهای سنتی اوزبیکی هنوزهم از زیبایی خاصی برخوردار است و با همان شان و شوکت در محلات و روستاهای اوزبیکستان مورد استفاده است و مردم آنجا در مراسمهای خاص خود به عنوان نمایانگر فرهنگ غنی شان از آن استفاده میکنند. در اکثر روستاها این لباسها هنوز محبوب است و جایش را به تن پوشهای جدید نداده است و خانوادههای روستایی از پوشیدن آن احساس فخر میکنند.
لباس مردانهی اوزبیکستانی
اساسا لباس ملی مردان در اوزبیکستان یک چپن (روپوش لحافی) است که با دستمال در ناحیهی کمر بسته میشود. یک کلاه سنتی زیبا دارند که بنام توبیتیکا” tubeteika ” یاد میشود. کفشهای سنتی این مردم موزههای بلند است که از چرم نازک ساخته شده است. پیراهنها اکثرا پوشیده است، اما مردم و مردان اهل درهی فرغانه و منطقه تاشکند (یک یاختاک)، پیراهن بسته دراز میپوشند که از تیکه نخی خانگی دوخته شده و با اشکال زیبایی مینیاتوری شده و رنگهای شاد در تزیین و بافت آن کار شده و دوخته شده است. کمربندهای لباسهای خاص مجلسیشان معمولاً بسیار زیبا طراحی میشود، این کمربندها از تکهی مخمل با گلدوزیهای زیبا روی آن دوخته میشود و بر روی آن جهت تزیین بیشتر از صفحات فلزی نقرهای کار گرفته میشود.
لباس زنان اوزبیکستانی
عموما لباس سنتی زنان در اوزبیکستان کرتی- پتلون زنانه است که این لباس سنتی زنان اوزبیک متشکل از کرتی از جنس اطلس ساده و شلوار پهن میباشد. لباسهای محفلی اما از پارچهی ساتن با رنگهای شاد ساخته میشوند. چادر زنانه، گوشواره، دستبند و گردنبند بخشهای اساسی لباسهای سنتی زنان اوزبیکستان است. جواهرات طلا و نقره بیشتر مورد پسند زنان اوزبیک است و از آن در لباسهای شان نیز کار میگیرند، طوری که به روی لباسهای شان با تزئینات نقرهای شوکت منطقه و خانوادهشان را به نمایش میگذارند.
زنان آسیای میانه بیشتر از همه رنگها به رنگ سرخ به عنوان نمادی از خوب بودن، علاقه دارند. گلدوزیها در لباسهای زنان اوزبیکستانی به صورت تصادفی انتخاب نشده اند، بلکه همیشه عملکرد جادویی یا زیباییشناسانه برای شان داشته است به عنوان مثال، تکرار الگوی هندسی روی بافندگی معنی خاصی برای شان دارد، چیزی شبیه یک معماری زیبا. لباسهای سیاه یا آبی تیره به دلیل خرافات در هیچ منطقهای از اوزبیکستان محبوب نیست وطرفدار ندارد. در الگوهای سغدی آثار نفوذ زرتشتیان حفظ شده است. رنگهای لباس در این مناطق بر اساس موقعیت در جامعه انتخاب شده اند. به عنوان مثال، تفاوتهای ظریف آبی و بنفش در لباس زنان، غرور و افتخار همسرش را نشان میدهد، در حالی که نقوش مایل به سبز در لباس اغلب توسط دهقانان و صنعتگران استفاده میشود. کفشها به شکل موزههای بلند و کفشهایی با کفیهای نرم ساخته میشود و گاه موزههای بلند از چرم یا تایر ساخته میشود، زیرا این نوع ساخت در کفش بسیار مفید و گرم بوده بسیار محبوب و مورد پسند است.
چادر یکی از عناصر اصلی در لباس سنتی زنان ازبیکستان است. پوشش ملی در بسیاری از کشورهای آسیای میانه، از جمله اوزبیکستان دارای (توبیتیکا یا کلاه) است. توبیتایکا از کلمه ترکی “tubé” گرفته شده است که به معنای “اوج، قله” است. توبیتیکا را مردان، زنان و کودکان ازبیک میپوشند. اما امروزه با دیدن مردم این سرزمین درمییابیم که چقدر این کلاه و تن پوشهای زیبا کم رنگ شده اند. با دیدن یک مرد و یا زن اوزبیک دیگر کمتر توبیتیکا را بر سر آنان خواهیم دید، در شهرهای بزرگ این پوشش غیر معمول شده است، در حالی که به طور عمده این کلاه یکی از عناصر مهم لباس اوزبیکی در مهمانیهای خانوادهگی و جشنهای مذهبی بوده است. شکل رایج توبیتیکا از یک چهار ضلعی مخروطی شکل تشکیل میشود. توبیتیکا سنتی مردانه سیاه و سفید رنگ است و با نقش و نگار بیشتر سفید رنگ به شکل چهار “پاپریکا” و 16 طاق مینیاتوری گلدوزی میشود.
توبیتیکا و کالامپیر، سادهترین و پرکاربردترین کلاه در بین مردم این سرزمین است، نباید اهمیت آن را دست کم گرفت. این کلاه در محیطهای تحت تأثیر فرهنگ اروپا و در کل کشور اوزبیکستان برای برخی از وقایع یک ویژگی اساسی است. با گلدوزیها و نقشهای روشن و رنگارنگ برای مناسبتهای ویژه و جشنوارهها استفاده میشود. هر منطقه اوزبیکستان از نظر الگویهای متفاوت مورد استفاده شان دارای کلاههای متفاوت از لحاظ رنگ و گلدوزی است، با وجود طیف گستردهای از تنوع فقط شش مدرسه اصلی گلدوزی کلاه خاص اوزبیکی در اوزبیکستان وجود دارد، فرغانه، تاشکند، کاشکا دریا ، سمرقند، بخارا و خوارزم. برای جشنهای خاص و ویژه، توبیتیکای خاص وجود دارد که پر است از گلدوزی و نقش و نگارهای طلایی رنگ. در کل رنگارنگی لباسهای سنتی با بافت های میناتوری و رنگهای شاد نماد فرهنگ بزرگ این مردم است که کاربرد خاص در مواقع خاص دارد. چند رنگی لباس تلفیق قومهایی را نشان میدهد که در این کشور زندهگی میکنند.