تاریخ هر جامعه و هر ملتی تفکر و شعور آن ملت را نشان می‌دهد که در مسیر زمان و تجربۀ روزگار حاصل میشود. نتیجۀ چنین شعور و تفکر را ما می‌توانیم در فرهنگ، اقتصاد، ادبیات، هنر و رفتار هر جامعه در مسیر تاریخ آن جامعه ببینیم. تفکر و شعور هر جامعه در طول تاریخ که انسانیت و مدنیت در محور و مرکز اصلی آن قرار داشته باشد، همیشه ماندگار است. علم تاریخ از آن‌جهت ارزش‌مند است که به ما شعور و تجربۀ جامعۀ گذشتگان بشری را از ابعاد مختلف زندگی می‌آموزاند. نمونه‌های اولیه ابزارهای زندگی انسانی، سکه‌ها، خطوط و نقاشی‌ها، میراث فرهنگی، آداب و رسوم، روابط انسان‌ها با هم‌دیگر، و … که در سیر تحول و تکامل تمدن بشری نقش مهمی داشته اند، حاصل تجربۀ گذشتگان بشری است که در زمان خاصی زیسته اند و از خود در یک مقطع زمانی چنین یادگارهای مادی و معنوی را بر جای گذاشته اند.
چنین یادگاری‌ها حاصل تفکر و شعور جمعیتی است که با تجربۀ جمعیتی به دست می‌آیند. و از دل چنین میراث فرهنگی است که ما پی به هستی و چیستی تاریخ تمدن بشری می‌بریم.
کتاب « تاریخ تاجیکان» اثر بی‌زوال آکادمیک باباجان غفوراف نیز از جمله کتاب‌های مهم تاریخی است که به ما می‌آموزاند گذشتگان ما نسبت به زندگی و پدیده‌های حیات چه نوع نگاه و دیدی داشته اند. و از خود در طول تاریخ چه گنجینه‌هایی به یادگار گذاشته اند. به همین دلیل خواندن این کتاب برای هر شهروند تاجیکستان نیاز است. خوشبختانه با حمایت دولت تاجیکستان تا آخر امسال قرار است این کتاب با ارزش، با نشر مجدد و تیراژ بالا؛ به هر خانوادۀ تاجیک یک نسخه هدیه داده شود. هدف از چنین تصمیمی خودشناسی هویت ملی و میراث با ارزش تاجیکان در طول سیر تحول تاریخی این ملت بزرگ است. به فرمودۀ محترم پریزدنت امام علی رحمان« اگر کسی گذشتۀ اجدادی خود را نداند، انسان کامل نیست». شناخت تاریخ گذشتگان خود از ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی، تاریخی، اقتصادی و رویدادهای آن در طول تاریخ، می‌تواند گنجینه‌های از عبرت و تجربه‌های روزگار گذشتگان را به ما بیاموزاند تا در مسیر درست قدم برداریم. چنین اقدام خوب از طرف دولت تاجیکستان نیز می‌تواند در رشد شناخت فرهنگ غنی تاجیکان در طول تاریخ، کمک کند و هر شهروند تاجیک را با گذشتۀ خویش پیوند و انس ببخشد.
کتاب «تاریخ تاجیکان» کامل‌ترین و جامع‌ترین کتاب تاریخی آکادمیک باباجان غفوراف است. پیش از این کتاب معروف، از مولف؛ کتاب « تاریخ مختصر خلق تاجیک » – در سال 1947 – و کتاب سه جلدی « تاریخ خلق تاجیک» – در سال 1963 – 1965 – که به شکل گروهی از طرف استادان آکادمی فنهای تاجیکستان دوران شوری به نشر رسیده است.
کتاب «تاریخ تاجیکان» از آن جهت ارزش‌مند است که در آن تاریخ مردم آسیای میانه را از آغاز پیدایش تا دوران انقلاب اکتبر می‌توانیم ببینیم. به خصوص فرهنگ، تاریخ و تمدن مردم آسیایی میانه را از جمله مردم تاجیک، ازبک، قزاق، ترکمن و آداب و رسم رسوم، روابط، و طرز معیشت و زندگی آن‌ها. همچنین از نظر شناخت جغرافیایی، ادیان، خط و زبان،ادبیات، اقوام و نوع سیاست حکومت‌ها.
این کتاب دارای یک مقدمه و شش فصل است. در مقدمه مولف با تبیین اهمیت کتاب و علم تاریخ، نکاتی را در بارۀ روش و اصول کار خود بیان می‌دارد. به فرمودۀ مولف: اصول تاریخ نگاری در این کتاب؛ بر مبنا و اصول تاریخ نگاری زمان شوروی سابق است. همچنین مولف یادآور میشود: «دانستن تاریخ خلق تاجیک برای دانستن منبع‌های روابط عنعنوی خلقهای آسیا میانه کمک می‌کند. خصوصا تاجیکان و ازبکان که تشکل خلقیت آن‌ها در اساس عمومی نژادی قرار گرفته است و به هم‌دیگر علاقۀ خیلی نزدیک دارند». در فصل یکم؛ به تشریح و توصیف پیدایش بشر ابتدایی از نظر تشکل اجتماعی اختصاص دارد. در فصل دوم؛ مولف به حیات قوم و قبیله‌های مختلف به خصوص اجداد تاجیکان در دورۀ پیشرفته و مناسبت‌های غلام‌داری پرداخته است. در فصل سوم؛ مولف به تحقیق و بررسی تاریخ آسیای میانه و سرنوشت آن در دورۀ ظهور مناسبت‌های فئودلی توجه کرده است . فصل چهارم نیز؛ وضعیت آسیای میانه در دورۀ رشد و پیشرفت و برقراری ساخت فئودالی تشریح شده است. در فصل پنجم؛ اشاره شده به تاریخ خلق تاجیک از ابتدای عصر 16 میلادی تا میان‌های عصر 19 میلادی و فصل ششم؛ اختصاص دارد به دوران همراه‌شوی آسیای میانه با روسیه و رشد کردن آن و مناسبت‌های کاپتلیستی تا غلبۀ روالیتسیه کبیر ساتسیالیستی ( اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی).
«تاریخ تاجیکان» نخستین بار به زبان روسی در سال ۱۹۷۲ در مسکو چاپ میشود. و مورد توجه عالمان مشهور شوروی سابق و جهان قرار می‌گیرد. سپس در تاجیکستان به خط سیریلیک و بعد از آن با زبان فارسی در کشورهای افغانستان و ایران منتشر میشود. کتاب «تاریخ تاجیکان» علاوه بر ارزش دانش تاریخی به دلیل استفاده از منابع و ماخذ مختلف تاریخی همچون؛ نشریه‌های تاریخ شناسی، باستان شناسی، سکه شناسی، و ادبیات شناسی، خود منبع و مرجع مهمی در علوم گوناگون به حساب می‌آید. به قول استاد صدر الدین عینی، آکادمیک باباجان غفوراف « شرط‌های مهم تاریخ‌نویسی، محاکمه‌رانی بی‌طرفانه را رعایت کرده است».
آکادامیک باباجان غفوراف؛ که چهره‌اش، اسکناس 50 سامانی تاجیک را و مجسمه‌اش، حیاط درب ورودی اصلی آکادمی ملی علوم تجیکستان را و نامش یکی از دانشگاه‌های شهر خجند را زینت بخشیده است، در سال 1908 میلادی در روستای اسفسار سغد و شهر غفوراف کنونی، متولد و در سال 1977 از دنیا گذشته است. پدرش؛ سنگین‌اف غفور، دهقان و کارمند راه‌آهن و مادرش؛ راضیه آزاد، شاعرو ادیب و فرهنگی بوده است. تربیت غفوراف در یک خانوادۀ کاملا فرهنگی و ضیایی و زیر نظر مادر فرهیخته و هنردوستش باعث شد که در پرورش فکری باباجان غفوراف تاثیر علمی بگذارد و از غفوراف یک چهرۀ شاخص و برجسته و قهرمان در تاریخ تاجیکستان بسازد.
آکادمیک باباجان غفوراف ضمن فعالیت‌های علمی و پژوهشی در رشتۀ تاریخ به روزنامه‌نگاری نیز مشغول بود. از وی زیاده از 400 مقاله و زیاده از 30 کتاب به جا مانده است. مقالات و کتب ایشان در مسکو، تهران، کابل، پاریس، برلین، دهلی و… به چاپ رسیده است.
عنوان دکترای افتخاری دانشگاه تهران از طرف دانشمندان ایرانی نیز ارزش علمی این شخصیت و چهرۀ ماندگار تاجیک را نشان می‌دهد.
از طرف دولت تاجیکستان نیز بارها برای این فرزانۀ فرزند تاجیک گرامی‌داشت و بزرگداشت و برنامه‌های فرهنگی و علمی گرفته شد و میشود.
