در سال ۲۰۲۰ همه شهروندان قزاقستان و جامعه‌ی جهانی تحت حمایت دفتر یونسکو از ۱۷۵ سالگی زاد روز آبای کونان بایف «ابراهیم» تجلیل به عمل می‌آورند. شاعر مشهور، روشنفکر، بنیانگذار رسم و خط، ادبیات زبان قزاقی و اولین کلاسیک آن. او همچنان کمپوزیتور مشهور بود و در کنار آن روشنگر، متفکر، فعال جامعه‌ی مدنی و مبلغ فرهنگ قزاقستان. وی در صدد نزدیک ساختن فرهنگ اروپایی بر مبنای اسلامی روشنگرانه بود.
آبای کونان بایف متولد ۲۹ جولای سال ۱۸۴۵ بوده، در منطقه ژدی بای در دامنه‌ی کوهای شینگیستو که فعلآ به نام آبای یاد می‌شود مربوط ولایت قزاقستانی شرقی می باشد، در خانواده سرمایه داربزرگ «بای» پدر آبای کونان بای اسکین بایف از جنس قزاق تابیکتی، قوم ارغین به دنیا آمده است.
آبای تعلیمات ابتدایی خود را در مدرسه‌ی شهر سیمی پلاتینسکی که فعلآ به اسم سیمی مسما است آموخته است، در آن‌جا زبان‌های عربی، فارسی و دیگر زبان‌های شرقی تدریس می شود، آبای هم‌زمان در مکتبی که زبان روسی تدریس می‌شد نیز درس خواند. اودر ختم سال پنجم تدریس شروع به نوشتن شعر می نماید. اولین اشعار منتخب خود را منحیث شاعر کامل به سن چهل سالگی به نشر می رساند.
در تربیه‌ی آبای نقش عمده را پدرش ایفا می‌نماید، که در آن زمان در همه منطقه به اسم حاجی کونان بای مشهور بود، در مکه هوتل و یک باب مسجد به خاطر حجاج که از وادی قزاقستان برای ادای مراسم حج می آمدند اعمار نمود، مسجد وی به نام کرکرایی تا حال فعال است. حاجی کونان بای یک شخصیت بارز سیاسی و فعال جامعه مدنی بود.
در جهانی ساختن شخصیت آبای، شعرا، علمای شرق، ایدیولوژی انسانی فردوسی، علی شیر نوایی، نظامی، فیض علی، ابن‌سینا و دیگران، همچو آثار نویسنده‌های کلاسیک روسی و از طریق آنها ادبیات اروپایی تاثیر گذار بود. آبای کونان بایف فرهنگ روسی و اروپایی را در میان قزاقان انتشار داد. او به زبان قزاقی آثار مشهور کریلوفه، لیرمنتوفه، پوشکین، گیوته و بائیروفه را ترجمه کرده بود.
ابای از ارزش‌های معنوی و انسانی برخوردار بود، در دسترس همگان قرار داشت، به حرف های مردمان عادی پاسخگو بود، در مقابل ظلم و جهل مبارزه می‌کرد، کوشش می‌کرد که قزاق‌ها را از تاریکی اجتماعی بکشد، تحصیل کرده باشند، بتوانند فرهنگ ملی خود را غنی سازند، این مقصد زندگیش بود.
همیشه از فقیرها حمایت می‌کرد، خواهان تساوی حقوق زن در خانواده و جامعه بود، طرف‌دار عشق انسانی بود، در مورد مشقت‌های مردم عادی بسیار می‌نوشت و زیاد اشعار و آهنگ‌های خود را به همین وصف نوشته است، تا حالا در اکثریت خانواده‌ها تیاتر ها سالن‌های کنسرت همین اشعارش زم‌زمه می شود. زنده‌گی آبای پر خاطره بود. ابای اثر بسیار مشهور خود را به نام «کتاب الفاظ » به نشر رسانید که فعلآ قابل پذیرش است. در مجموع ۱۷۰ قطعه شعر سروده و ۵۶ اثر ادبی را از لسان‌های خارجی ترجمه و به میراث گذشته است.
اولین رییس جمهور جمهوری قزاقستان نورسلطان نظربایف در اثر خود «وصیت‌نامه‌ی معنوی آبای» که هفتم اکتوبر سال جاری به نشر رسید چنین می نگارد «الفاظ و ایدیولوژی آبای از زاویه‌های مختلف همچو سنگ رخ‌دار روز گار حال و فردای ما را با کارهای خلاقانه و مترقی‌اش مجسم ساخته است.»
سال گذشته رییس جمهور قزاقستان جلالتمعاب قاسم ژومارت توکایف، فیصله نمود که سال ۲۰۲۰ از ۱۷۵ سالگی زاد روز شاعر توانا تجلیل به عمل آید، در ضمن این تجلیل باید بیان‌گر موفقیت‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی امروز قزاقستان و نمایان‌گر گام‌های مستحکم در قرن بیست و یک می‌باشد. آبای در سطح جهان هم شناخته شده است و قبلا در لندن پایتخت بریتانیا مرکزی به نام آبای ایجاد شده است. به افتخار شهروند مشهور ما آبای، دانشگاه‌ها، تیاترهای درام، خیابان‌ها و جاده‌ها در کشورهای همسایه همچو اوزبیکستان، قرغزستان و ترکیه نام‌گذاری شده است. در شهر های قزاقستان از جمله نورسلطان، آلماتی، سیمی و دیگر شهرها مجسمه‌های آبای ساخته شده است. مجسمه های آبای در شهرهای مسکو، تهران، باکو، تاشکند و بوداپست نیز ساخته شده است. در زادگاه آبای شهر سیمی در وقت اتحاد جماهیر شوروی سابق موزیم شاعر متفکر کشوده شده بود.
آبای شناسی یک بخش ادبیات قزاقی و جهانی است که زنده‌گی و خلاقیت‌های آبای کونان بایف را فلسفه، زیبای شناسی و نظریات اش را در رابطه به اجتماع بیان می‌کند.
منبع اصلی آبای شناسی و بنیانگذار این رشته، روشنفکران قزاقی همچو علی خان باکی خانوف، احمت بای تورسونوف و میرژاکوپ دولاتوف هستند. به خاطر احیای معنویات ملت قزاق، فعالین جامعه‌ی مدنی قزاقستان پیشنهاد می‌کنند که مضمون آبای شناسی در مراکز آموزشی کشور تدریس شود، هم‌چنین یک مرکز فرهنگی و آموزشی به نام آبای ایجاد گردد.
در چوکات دانشگاه ملی قزاقستان به نام الفارابی از سال ۲۰۰۶ بدین سو انستیتوت علمی و تحقیقاتی آبای فعال است، میراث معنوی آبای بزرگ در آینده نیز الهام‌بخش برای نسل جدید قزاقستانی‌ها به خاطر توسعه و ترقی کشور عزیز و دوست داشتنی ما جمهوری قزاقستان خواهد بود.
