لباس زنان کرد

لباس زنان کرد از لحاظ نوع و جنس با لباس مردان متفاوت است. لباس کردی زنانه بیشتر از جنس حریر، تور، مخمل و ساتن است که با پولک‌دوزی، سرمه‌دوزی، سنگ دوزی، ملیله‌دوزی، منجوق‌دوزی و … تزیین می‌شود. به‌طورکلی لباس‌ها اغلب با نام محل موردنظر نام‌گذاری شده است؛ مثلاً لباس منطقه‌ی سقز، بوکان و بانه را لباس سقزی و به لباسی که در منطقه‌ی اورامان و مریوان و سنندج رایج بود، «شیخانه» می‌گفتند؛ بنابراین لباس زنان کرد در مناطق مختلف بسیار متنوع است.

با گذشت ایام، متأسفانه تغییرهایی نیز در لباس‌ها ایجاد شده است؛ که از مدل سنتی آن خارج کرده است. همچنین لباس مهمانی زنان با لباس روزمره آن‌ها متفاوت است. حتی می‌توان با توجه به رنگ، شکل، جنس و زیورآلات لباس، به طبقه اجتماعی خانواده پی ببرید اما به‌طورکلی پوشش زن کرد از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است که بسته به موقعیت، وضعیت هوا، نوع کار، می‌توان از بخش‌های مختلف آن استفاده کرد؛ اما اینجا به‌طورکلی بخش‌های مختلف لباس کُردی زنان را معرفی می‌کنیم. این لباس شامل درپه، کراس، ژیرکراسی، سوخمه، سلته، که وا، سرپوش، کلاوفَس، چه تفه، هه وری، شال، لَچَک و زیورهای زنان کرد است.

جافی یا درپه‌: شلواری گشاد همانند شلوار مردان کرد است‌. این شلوار را به ویژه زنان روستایی کرد هنگام کار می‌پوشند. ناحیه‌ی مچ آن با کش یا بستن دکمه جمع و تنگ می‌شود ولی قسمت ساق پای آن گشاد است. در بعضی مناطق به جافی درپه هم می‌گویند. تنها تفاوتشان این است که دم پای جافی تنگ‌تر از درپه¬هاست.

ژیرکراسی: همان زیرپیراهنی است که زیر لباس می‌پوشند که از جنس نخ و هم‌رنگ با پیراهن دوخته می‌شود.

کراس (گجی): پیراهنی بلند و راحت با آستین‌های بلند و یقه‌گرد است که دوختی ساده دارد. این پیراهن معمولاً از پارچه‌های زیبا و گران‌قیمت درست می‌شود. به انتهای آستین کراس یک تکه پارچه‌ی مثلثی بلند دوخته می‌شود که به آن سورانی می‌گویند. بلندی سورانی تا روی پاست و علاوه بر زیبایی، کاربردهای زیادی دارد. زنان هنگام کار سورانی‌ها را به هم می‌بندند و پشت گردن می‌اندازند و به‌این‌ترتیب آستین جمع می‌شود. گاهی آن را تا مچ دست تا روی ساق می‌پیچند تا هنگام کارکردن راحت باشند پیچیدن سورانی به دور آستین‌ها در فصل سرد مانع از نفوذ سرما می‌شود. زنان کرد در زمان مراسم و جشن‌ها، از سورانی‌ها در رقص‌های محلی مانند دستمال استفاده می‌کنند. پ

کلنجه یا سوخمه: نیم‌تنه‌ای به شکل جلیقه است که روی کراس می‌پوشند. سوخمه معمولاً از پارچه مخمل تهیه‌شده که انواع تزئین‌های مختلف روی آن انجام می‌شود. حاشیه‌ی آن را با استفاده از پولک یا منجوق و یا دورسوخمه تزیین می‌کردند؛ و گاهی به‌جای دکمه از نیم‌سکه ‌یا ربع‌سکه‌های طلا می‌آویزند که آن را «دوگمه و دولاخ» می‌گویند.

سلته: نیم‌تنه‌ای است که دارای آستین است و از جنس مخمل است. این نیم‌تنه برای زیبایی و گرما خصوصاً در فصل زمستان روی کراس پوشیده می‌شود.

که وا: روپوشی است بلند و جلوباز از جنس مخمل که در دو طرف آن چاک بلندی تا نزدیک ساق پا ایجاد شده و روی کراس پوشیده می‌شود. که وا از پارچه‌های مختلف و رنگین و گاه نازک تهیه می‌شود. سرپوش: از دو قسمت کلاه و سربند تشکیل می‌شود که در اصطلاح کردی به آن‌ها «کلاو» و «سروین» می‌گویند. این کلاه‌ها عبارت بودند از «کلاوفس» و «کلاوزر». کلاه‌ها معمولاً توسط خود زنان دوخته و ساخته می‌شد.

کلاوفَس: این کلاه فقط قسمت فوقانی سر زنان را می‌پوشاند و بقیه‌ی موها را از طرفین شانه باز می‌گذاشتند. لایه رویی از جنس ابریشم یا مخمل و لایه زیرین آستر نرم است. حاشیه کلاوفس با مهره و منجوق نواردوزی می¬شود و بالای آن سکه‌ای به نام چپوله در وسط می‌دوزند تا روی پیشانی بیفتد. درصورتی‌که از یک ردیف سکه‌ی کوچک‌تر از چپوله استفاده شود، به آن «پرچنه» گفته می‌شود. برای تزیین این کلاه، به قسمت لبه‌ی آن حاشیه‌ای از مهره‌هایی کوچک و رنگی سه تا پنج سانتی‌متری در ناحیه‌ی پیشانی دوخته می‌شد. به این نوار حاشیه‌ای «پرچکه» می‌گویند. گاهی روی کلاوفس سکه‌های پنج‌قرانی یا دوقرانی وصل می‌شد و اغلب با یک ردیف سکه‌ی پول به یکدیگر وصل می‌شد که به آن «ژیر چناکه» یا «چیرو چناکه» می‌گویند یا با مهره‌هایی که همانند تسبیح به بند کشیده شده، از زیر چانه عبور کرده و از دو طرف به لبه‌ی کلاه وصل شده که کلاه را روی سر ثابت نگه می‌دارد. قسمت‌های بالای کلاوفس نیز با منجوق‌دوزی تزئین می‌شود. نوع دیگری از کلاه‌های زنان کردی کلاوز است که تزیینات بیش‌تری نسبت به کلاوفس دارد. این کلاه به‌وسیله یک‌رشته نخ طلایی‌رنگ که سکه‌های لیره یا نیم پهلوی‌هایی به آن می‌آویزند و از زیر چانه عبور می‌دهند تزیین می‌شود و دستمال مخصوصی را روی آن می‌بندند. این کلاه نیز مانند فس، توسط خود زنان دوخته می‌شد. با این تفاوت که کلاوزر تزیینات بیش‌تری از فس دارد و داخل آن مقوایی قرار دارد و استوانه‌ای شکل است. بر لبه‌های این کلاه نیز سکه‌های دوقرانی و پنج‌قرانی نصب می‌شده و تزییناتی مانند لاگیره و پرچکه و چناخ بر آن وصل می‌شود.

به‌طورکلی در سرپوش‌های کردی زیورهای سر و پیشانی بسیار دیده می‌شوند. لاگیره از مهره‌های رنگی درست می‌شود که آن‌ها را زنجیره‌وار در چند ردیف به یکدیگر متصل کرده، تعدادی سکه‌ی پنج‌قرانی یا دوقرانی به آن آویخته و به پشت کلاوزر نصب می‌کنند. همچنین موره، مهره‌های رنگی مانند تسبیح است که یکی دیگر از تزیین‌های سرپوش برای ثابت نگه‌داشتن کلاه هست.

چه تفه: پارچه‌ای نازک شبیه به شنل است که زنان کرد آن را به گردن خود بسته و در پشت خود آویزان می‌کنند. بلندی آن تا کمر است و تمام پشت را می‌پوشاند.

هه وری یا کلاتی: روسری چهارگوش طرح دار از جنس ابریشم است که زمینه‌ی آن از دو رنگ سفید و قرمز است. این سرپوش به شکل لارپیچ دور سر بسته می‌شود.

شال یا پشت تند: در شهرستان‌های بانه، سقز و دیواندره، زنان پیراهن بلندی که دارای کمر چین‌دار و فاقد سورانی است می‌پوشند. که به آن لباس سقزی گفته می¬شود. زنان روی این پیراهن، شال پشمی مخصوصی که به آن پشت وین می‌گویند بر کمر می‌بندند. این شال به طول سه متر است و چند دور به شکل منظم آن را دور کمر می‌پیچند. این شال‌ها رنگ‌های متنوعی دارند و از پارچه‌ای زیبا بافته می‌شود که گاهی نواری شکل و گاهی مربعی هستند.

لَچَک: پارچه‌ای نازک و زیبا به شکل سه‌گوش است و رأس آن با یک سنجاق روی کلاه وصل می‌شود و دو گوشه‌ی آن در طرفین و روی شانه قرار می‌گیرد؛ به‌این‌ترتیب روی سینه آورده می‌شود و یک گوشه‌ی آن در پشت آویزان می‌ماند.

زیورآلات زنان: از سکه‌ها و مهره‌های رنگی در تزئین قسمت‌های مختلف لباس محلی کردی زنانه استفاده می‌شود. گوشواره‌های طلا، بازوبند، «خرخال» یا النگو و «کلکه وانه» یا انگشتر از دیگر زیورهای رایج لباس کردی برای زنان است. همچنین زنان کرد در گذشته از کمربندهای زینتی از جنس نقره به نام «کمربن زیو» استفاده می¬کردند. از دیگر آویزهای تزئینی بانوان کرد گردنبند میخک همراه با مهره‌های رنگی است.