دوشنبه، شهر تاریخی و زیبا

با وارد شدن بشر به دورۀ فن‌آوری مدرن، سبک زندگی مردم نیز آهسته آهسته عوض شد. با جدا شدن بشر از آغوش طبیعت و رها شدن در دنیای مجازی، احساس واقعی نسبت به طبیعت نیز از سینۀ انسان‌ها کاهش یافت. حتی خانواده‌ها کوچک‌تر شد و بیشتر مردم به گوشه‌نشینی رو آوردند. و با ظهور کرونا این انزوا و گوشه‌نشینی و زندگی در دنیای مجازی شدت یافت. حدود یک سال از دنیای کرونایی سپری می‌شود. در این مدت واکسن کرونا نیز کشف شد؛ اما هنوز زندگی به شکل معمولی و روال قبلی برنگشته است. با این وجود برای کسانی که دوست دارند، بعد از این همه انزوا، گوشه‌نشینی و تجربۀ دنیایی کرونایی، دوباره به آغوش طبیعت برگردند، تا در هوای تازه و طبیعت زلال به خصوص کوه‌ها و رودها و انواع گل‌ها، آب و هوای عوض کنند و نفسی تازه‌ای بکشند، فکر کنم سفر به تاجیکستان و سیر و گشت در ایام نوروز در این کشور بهشت‌گونه بهترین گزینه برای آن‌ها باشد. به خصوص شهر دوشنبه که چهار طرفش کوه است و رودها جاری. و در این ایام، همچون فرشی است از بهشت که با زیباترین گل‌ها بافته شده است.

از شهر دوشنبه که از چهار منطقه؛ اسماعیل سامانی، سینا، فرودسی و شاه منصور تشکیل شده است، در منابع و ماخذهای تاریخی به نام «شوگان» یاد شده است. از جمله در کتاب «حدود العالم من المشرق الی المغرب» (ویرایش دکتر منوچهر ستوده. ص 110). در کتاب «ظفرنامه تیموری» اثر شرف الدین علی یزدی به نام «حصار، حصارک» آمده است. نخستین بار با نام « دوشنبه » در نامۀ خان بلخ سبحان قل بهادر به فیودور سوم، پادشاه روس، در سال 1676، و در کتاب «بحر الاعراف فی مناکب الخیر» (آغاز سدهٔ ۱۷ میلادی) اثر دانشمند بلخی محمود ابن ولی، ذکر شده است. با نام «دوشنبه قورغان» نیز در برخی منابع دیده می‌شود. «قورغان» واژه‌ای ترکی بوده و معنی «قلعه» و «حصار»را می‌رساند.

به اعتقاد مردم تاجیکستان وجه تسمیه دوشنبه « دوشنبه بازار» بوده است که در زمان نه چندان دور، این بازار در قلعهٔ دوشنبه در کناررود ورزاب، هر هفته روز دوشنبه برگزار می‌شده‌است. به همین خاطر نام کنونی پایتخت تاجیکستان از همین نام «دوشنبه بازار» گرفته شده است. هرچند نام شهر دوشنبه در سال 1929 به استالین آباد تغییر یافت، اما از سال 1961 تا کنون دوباره به همین نام «دوشنبه» باقی مانده است. دوشنبه حدود یک میلیون جمعیت دارد. و دو رود زیبای ورزاب و کافرنهان از قلب این شهر جاری است. تابستان‌ها این دو رود محل استراحت و فراغت مردم تاجیک و گردشگران خارجی است. در شهر دوشنبه از ترافیک‌های سنگین و خسته کننده‌ای کلان شهر‌های جهان خبری نیست. چرا که اکثر خیابان‌های دوشنبه پهن و عریض و بزرگ است. درختان بلند و زیبا نیز در کنار این خیابان‌ها دیده می‌شود که زیبایی این خیابان‌ها را چند برابر کرده است. بزرگ‌ترین خیابان دوشنبه خیابان رودکی است که در مرکز قلب دوشنبه قرار دارد. وسط این خیابان شبیه پارک است. و دارای صندلی، چراغ‌های زینتی و درختان سر به آسمان است. تا آخر شب مردم تاجیک در وسط این خیابان قدم می‌زنند و از هوای پاک و زیبای آن لذت می‌برند. لازم به ذکر است که همه ساله در فصل بهار مردم تاجیک در یک روز مخصوص به شکل دسته‌جمعی، شروع به درخت کاری می‌کنند که چنین عملی تبدیل به یک عرف و فرهنگ ملی شده است.

شهر دوشنبه در این چند سال اخیر به خصوص در دورۀ شهرداری رستم امام علی؛ فرزند با تدبیر رییس‌جمهور امام علی رحمان، توانسته است از رشد قابل ملاحظه‌ای برخوردار باشد. ساخت و ساز ساختمان‌های با شکوه و آمیخته با معماری خاص سنتی و مدرن، پارک‌ها، کلوپ‌های تفریحی و فراغتی، اماکن فرهنگی و تاریخی، موزه‌ها، تیاتر و مجسمه‌های زیبا و…بر شکوه و زیبایی این شهر افزوده‌ است. یکی از بزرگ‌ترین پارک‌های دوشنبه باغ رودکی است. پارک رودکی در مرکز دوشنبه قرار دارد. داخل این پارک مجسمۀ رودکی و تابلوهای تزیین شده از اشعار رودکی و همچنین فواره‌های زیبا و انبوهی از درختان زیبا و انواع گل‌ها آراسته شده  است. در کنار باغ رودکی مجسمۀ اسماعیل سامانی قرار دارد. طرح و الگوی این مجسمۀ زیبا به دست نقاش معروف تاجیک منصوراف حاجی‌بای ریخته شده و سپس به دست یکی از مجسمه‌سازان معروف روس ساخته شده است. ارتفاع این مجسمه بيست و پنج متر است. زیر این مجسمه کتابخانه و موزه تاریخی قرار دارد. این مجسمه نماد و سمبل ملی تاریخ تاجیکان است و مراسم ملي مهم در كنار اين مجسمه برگزار مي‌شود. کنار تندیس اسماعیل سامانی دو شیر قرار دارد که نماد جوان‌مردی و شجاعت اسماعیل سامانی است.

در کنار این مجسمۀ با شکوه، بزرگترین کتاب‌خانۀ آسیای مرکزی ساخته شده است. در این کتابخانه انواع کتاب‌های ارزشمند دیده می‌شود. این کتابخانۀ ملی دارای شش طبقه است. کتاب‌ها بر اساس موضوع و ارزش تاریخی آن در هر طبقه دسته بندی شده اند. داخل این کتاب‌خانه چندین تالار بزرگ قرار دارد که در طول سال با مناسبت‌های گوناگون کنفرانس‌های علمی، جشن‌واره‌های فرهنگی و… در آن دایر می‌شود. پایین باغ رودکی و کتاب‌خانۀ ملی، باغ پرچم ملی قرار دارد. پارک پرچم ملی دارای موزۀ ملی است. این موزه دارای سه طبقه است و هرکدام از طبقه‌ها مربوط به بخش‌های از سرگذشت تاریخ تاجیکان است که در آن تاریخ تاجیکان و آثار تاریخی به جا مانده از گذشتگان مردم تاجیک را از ابتدا تا کنون می‌توان دید. باغ پرچم ملی دارای آبشار بزرگ و زیبا و نشان و بزرگ‌ترین پرچم است. علاوه بر دو باغ زیبای رودکی و پرچم، درگرد و اطراف دوشنبه نیز پارک‌های سرسبز و زیبا نیز دیده می‌شود. مانند باغ فردوسی، پارک عینی، پارک کوروش کبیر و …که هر روزه مردم برای فراغت و استراحت به این پارک‌ها می‌روند. علاوه بر این باغ مخصوصی نیز برای انواع رستنی‌ها به خصوص گل‌ها در کنار دوشنبه قرار دارد که در این باغ انواع گل‌های زیبا وجود دارد. این باغ به نام «باتانیک» یا « باغ ارم» معروف و مشهور است. کسانی که عاشق گل و گیاه هستند می‌توانند ساعات خود را به خوشی در این باغ بگذرانند و از فضای عطرآگین و زیبای آن لذت ببرند.

ساختمان‌های معروف و زیبا با معماری سنتی و مدرن با رنگ‌های سپید و سرخ، صورتی، آبی و قهوه‌ای نیز شهر دوشنبه را جذاب‌تر کرده‌ است. ساختمان چایخانۀ راحت با انواع غذاهای ملی، ساختمان اتفاق نویسندگان با پیکره‌های زیبا از شاعران و نویسندگان کلاسیک و معاصر و دو تیاترمعروف آپره‌ بلت و ابولقاسم لاهوتی از دیگر جاهای دیدنی شهر دوشنبه هستند. این سه ساختمان تاریخی با معماری سنتی و مدرن در دل دوشنبه قرار دارند و هر روز افراد زیادی از علاقه‌مندان و دوست‌داران غذاهای ملی، ادبیات، شعر، تیاتر و هنر در اوقات فراغتی خود از این اماکن فرهنگی و ملی دیدن می‌کنند. این سه ساختمان یادگاری از زمان شوروی هستند. هم‌چنین از دیدنی‌های شهر دوشنبه به میدان اسب دوانی، شهر بازی، باغ وحش، قصر نوروز، نوروزگاه، باغ غلبه می‌توان اشاره کرد که همه ساله میزبان هزاران بازدیدکنندۀ داخلی و خارجی هستند.