محمدجواد ظریف، وزیر خارجۀ ایران در دسامبر 2020 به دولت افغانستان، پیشنهاد استفاده از تیپ فاطمیون، شبه‌نظامیان شیعۀ مورد حمایت ایران را داد تا در مقابل دولت اسلامی خراسان (IS-K) در افغانستان بجنگند. وی در مصاحبه‌یی با خبرنگار شبکه طلوع‌نیوز افغانستان، جنگجویان تیپ فاطمیون را بهترین نیرو برای جنگ در برابر دولت اسلامی خراسان/داعش نامید و گفت ایران آمادۀ کمک به دولت افغانستان در تجدید قوای این نیروها به رهبری و نظارت اردوی ملی افغانستان برای نبرد با تروریسم است. ظریف افزود که ایران از فاطمیون در سوریه حمایت می‌کرد، اما این بشاراسد، رییس جمهور سوریه بود که تصمیمات عملیاتی و نحوۀ استفاده از تیپ فاطمیون را می‌گرفت. به گفتۀ او ایران آماده است تا از فاطمیون تحت نظارت و رهبری دولت افغانستان حمایت کند.
فاطمیون، پیاده‌نظام ایران
بر اساس گزارشات سمیع یوسفزی، خبرنگار اهل افغانستان، فاطمیون همین اکنون نیز در افغانستان فعالیت می‌کنند و در حال گسترش و نفوذ در مناطق شیعه‌نشین هستند. از آن‌جایی که این امر به اختلافات فرقه‌یی جدیدی دامن خواهد زد، دربردارندۀ پیامدهایی جدی برای جنگ در افغانستان است و می‌تواند تهدیدی سنگین نه تنها برای افغانستان، بلکه برای منطقه باشد و به حضور نیابتی کشورهای شیعه، سنی و شبه‌نظامیان در افغانستان بیانجامد. تیپ فاطمیون که سپاه پاسداران ایران آن‌ها را استخدام و مسلح کرده و آموزش داده‌اند، سال 2013 در سوریه مستقر شدند و در ابتدا در کنار نیروهای بشارالاسد در برابر شبه‌نظامیان مورد حمایت ایالات متحده و پس از آن در مقابل دولت اسلامی عراق و شام جنگیدند. قسمت عمدۀ جنگجویان فاطمیون را هزاره‌های شیعه تشکیل می‌دهند. برخی از آنان از افغانستان به جنگ سوریه آمده‌اند، اما بیشتر مهاجرین افغان ساکن ایران هستند. جمعیت جنگجویان فاطمیون در اوج جنگ داخلی سوریه حدود 2000 نفر بود. بر اساس گزارش‌ها جمعیت این گروه از یک دهه پیش بدین سو، 5000 نفر تخمین زده شده است.
نقش فاطمیون در افغانستان چیست؟
نگرانی‌هایی وجود دارد مبنی بر این که توجه فاطمیون بعد از ترور قاسم سلیمانی توسط ایالات متحده در 3 جنوری 2020 در بغداد، به افغانستان معطوف خواهد شد. گزارشات زیادی نیز وجود دارد مبنی بر این که ایران فاطمیون را برای مقابله با نیروهای امریکایی به افغانستان انتقال خواهد داد، کشوری که 13000 سرباز امریکایی در آن حضور دارند. با این که هنوز این سناریو رخ نداده است، هم‌چنان نگرانی‌هایی در مورد استفادۀ ایران از شبه‌نظامیان فاطمیون وجود دارد. به راستی، سخنان ظریف بر چنین ترسی دامن زده است، مخصوصا با توجه به این که احتمال باقی ماندن نیروهای امریکایی در افغانستان و وخیم‌تر شدن اوضاع امنیتی در این کشور وجود دارد. دولت ایران با هدف تأمین منافع خود در افغانستان با طالبان ارتباط برقرار کرده است، زیرا ممکن است طالبان قدرت را در این کشور در دست گیرند یا بخشی از آن باشند. به هر صورت، احتمال این وجود دارد که طالبان بار دیگر به دشمنی با ایران روی آورد و ایران نیز مشتاق است تا گزینۀ جایگزینی در دست داشته باشد. افزون بر این، ایران نگران نزدیکی طالبان به امریکا است و بنا بر گفته‌های سمیع یوسفزی، می‌خواهد آمادگی آن را داشته باشد.
اگر فاطمیون به عنوان نیرویی سازمان‌یافته در افغانستان حضور یابد، وضعیت جنگ پیچیدۀ کنونی در افغانستان را بغرنج‌تر خواهد کرد. جنگ افغانستان به شدت قومی تصور می‌شود و اما خطر تبدیل شدن آن به جنگی کاملا فرقه‌یی وجود دارد؛ با توجه به این که فاطمیون در حال آمادگی برای نبرد با دولت سلفیِ اسلامی خراسان و سلفی‌های دیوبندی هستند، نتیجۀ آن تبدیل شدن افغانستان به منطقۀ جنگی اهل تسنن و عربستان سعودی در برابر شیعیان مورد حمایت ایران و قدرت‌های دیگر در خلیج فارس است. هزاره‌ها که سومین قوم بزرگ افغانستان هستند و حدود 10 تا 15 درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند، عمدتا شیعه می‌باشند و در طول قرن‌ها اذیت و آزاد دیده‌اند. طالبان در مدت حکومت خود و دولت اسلامی خراسان در سالیان اخیر، هزاران هزاره را قتل عام کردند. دولت اسلامی خراسان به کرات هزاره‌ها را هدف قرار داده است.
دولت اسلامی خراسان در سال 2020 حملات و بمب‌گذاری‌های متعددی در مناطق شیعه‌نشین کابل و شهرهای دیگر ترتیب دادند. آشکار است که هزاره‌ها احساس ناامنی می‌کنند و خشمگین هستند. فقر، ناامیدی و احساس ناامنی در افغانستان باعث شده است تا برخی هزاره‌ها به ایران مهاجرت کنند. این موضوعات دلیلی شد تا جوانان مهاجر در اوج جنگ سوریه، به این کشور بروند. اکنون هزاران تن از جنگنجویان تیپ فاطمیون در حال بازگشت به افغانستان هستند. آن‌ها هنوز فقیر و بی‌کار هستند و احساس ناامنی می‌کنند. حایز اهمیت است که آن‌ها اکنون آب‌دیدۀ جنگ هستند و هیچ تضمینی وجود ندارد که در شرایط کنونی افغانستان، بار دیگر سلاح به دست نگیرند. بر اساس گفته‌های رحمت‌الله نبیل، رییس سابق امنیت ملی افغانستان، حدود 2500 تا 3000 تن از جنگجویان تیپ فاطمیون به افغانستان بازگشته‌اند. وی باری گفت که فعلا به نظر نمی‌رسد که آن‌ها تهدید چندانی به امنیت ملی افغانستان باشند، زیرا به صورت سازمان‌یافته در افغانستان حضور نیافته‌اند و در مناطق متعدد کشور سکونت دارند.
هشدار محمدجواد ظریف
وزیر امور خارجۀ ایران، با پیشنهاد خود مبنی بر استفاده از فاطمیون در افغانستان برای جنگ با دولت اسلامی خراسان، پیام روشنی فرستاد که نشان‌دهندۀ دامنۀ فعالیت ایران در افغانستان است. وی این پیام را نه تنها به دولت افغانستان، بلکه به طالبان و ایالات متحده نیز فرستاد که نباید منافع ایران را در افغانستان تهدید کنند، تهران آماده است و تمایل نیز دارد تا فاطمیون را از جنگ ویران‌گر سوریه خارج کند و به مکان دیگری گسیل دارد.
