« نظرات مردم افغانستان در مورد حل سیاسی جنگ و نظم سیاسی پسا منازعه» عنوان یکی از رساله‌های پژوهشی انستیتوت مطالعات استراتژیک در مورد صلح است که در آن دیدگاه‌های مردم افغانستان در مورد نوع توافق سیاسی با طالبان، نظم سیاسی پسامصالحه، مشروعیت سیاسی و نظام سیاسی، بازتاب یافته است. در وضعیتی که ایالات متحده با طالبان موافقت‌نامه امضا کرده است و همه منتظر آغاز گفت‌وگوهای رسمی طالبان با جمهوری اسلامی افغانستان هستند، این سوال در تمام محافل مطرح است که شکل و درون‌مایۀ یک توافق احتمالی با طالبان چه‌گونه خواهد بود، طالبان و جمهوری اسلامی افغانستان در نهایت با توافق روی چه موردی به منازعه پایان می‌دهند، نظم سیاسی پسامصالحه چه‌گونه خواهد بود، و مشروعیت سیاسی بر چه اساسی استوار خواهد شد؟
دربارۀ این سوال‌ها در محافل سیاسی، پژوهشکده‌ها و محافل پالیسی‌ساز کشورهای قدرت‌مند هر روز بحث می‌شود ولی تصمیم نهایی در این موارد بر مبنای اصول پذیرفته شدۀ جهانی حق انحصاری مردم افغانستان است. شهروندان افغانستان مالکان اصلی این قلمرو هستند و حق آنان در تعیین سرنوشت سیاسی‌شان محفوظ است. برمبنای همین اصل بود که انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان نظر سنجی‌‌یی را در مورد سوال‌هایی که در بالا طرح شد، راه انداخت که فشردۀ گزارش آن در رسالۀ «نظرات مردم افغانستان در مورد حل سیاسی جنگ و نظم سیاسی پسامنازعه» آمده است. این رساله را دکتر یعقوب ابراهیمی سیاست‌شناس و استاد یکی از دنشگاه‌های کانادا، نوشته است. در این رساله آقای یعقوب ابراهیمی ضمن گزارش یافته‌های نظرسنجی، برخی از این یافته‌ها را تحلیل نیز کرده است.
در نظرسنجی انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان در مجموع 1500 تن از شهروندان افغانستان از 34 ولایت شرکت کرده بودند. بیش از 30 درصد اشتراک کننده‌گان زن و بقیه مرد اند. پرسش‌نامۀ نظرسنجی به گونه‌یی طراحی شده بود که شرکت‌کننده بتواند، گرایش سیاسی، هویت قومی، درجۀ تحصیل و شغل خود را بنویسد. شرکت‌کننده‌گان این نظرسنجی متعلق به گرایش‌های سیاسی مختلف، هویت‌های قومی گوناگون و درجۀ تحصیلی متفاوت هستند. شرکت‌کننده‌گان نظرسنجی شغل‌های مختلف دارند که از مدرس مدرسۀ دینی تا کسبه‌کار را در برمی‌گیرد.
به همین دلیل است که یافته‌های نظرسنجی انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان، بازتاب دهندۀ نظرات بیشتر مردم افغانستان است. مشکل این نظرسنجی همان طوری که در مقدمۀ رساله آمده است که این است که تمام شرکت‌کننده‌گان در مناطق زیر سلطۀ دولت زنده‌گی می‌کنند. فرستادن پرسش‌نامه به مناطق زیر سلطۀ طالبان ممکن نبود. پژوهشگر ساحه‌یی اجازه ندارد به مناطق زیر سلطۀ طالبان برود. از طرف دیگر در مناطق زیر سلطۀ طالبان آزادی بیان رعایت نمی‌شود، حتا اگر پرسش‌نامه و پژوهشگر ساحه‌یی به مناطق زیر سلطۀ طالبان فرستاده شود، شهروندانی که نظرات خود را می‌نویسند از ترس دست به خودسانسوری خواهند زد. به همین دلیل است که نظرسنجی بازتاب دهندۀ نظرات مردمی نیست که در مناطق زیر سلطۀ طالبان زنده‌گی می‌کنند.
اما پژوهشگران انستیتوت در مناطق زیر سلطۀ دولت، به شماری از شاگردان مدرسه‌های علوم دینی پرسش‌نامه توزیع کردند، این شاگردان، خودشان را طرف‌دار طالبان نامیدند. این امر نشان دهندۀ آن است که در نظرسنجی انستیتوت مطالعات استراتژیک دیدگاه‌های طرف‌داران طالبان که در مناطق زیر سلطۀ دولت زنده‌گی می‌کنند نیز بازتاب یافته است. بنابراین جامعۀ آماری نظر سنجی انستیتوت متنوع است و پالیسی‌سازان داخلی و خارجی ناگزیر اند به آن توجه کنند. حمایت مردم پیش‌شرط موفقیت هر نوع پالیسی و تصمیم سیاسی است. این اصل ایجاب می‌کند که در تلاش‌های صلح افغانستان و توافق سیاسی احتمالی با طالبان دیدگاه‌های مردم در نظر گرفته شود. دیدگاه‌های شهروندان افغانستان در مورد نظام سیاسی، مشروعیت حکومت، الگوی حل سیاسی جنگ و مسایل دیگر به صورت بسیار واضح در رسالۀ «نظرات مردم افغانستان در مورد حل سیاسی جنگ و نظم سیاسی پسامنازعه» انعکاس یافته است.
80 در صد کل شرکت‌کننده‌گان این نظرسنجی گفته اند که حکومت باید مشروعیت انتخاباتی داشته باشد، به باور آنان رییس دولت باید در یک انتخابات آزاد، سری، منصفانه و رقابتی برگزیده شود. به رغم تقلب‌ها و بی‌نظمی‌هایی که در انتخابات‌های دو دهۀ اخیر صورت گرفته است، مردم هنوز هم طرف‌دار مشروعیت انتخاباتی هستند و شیوه‌های دیگر مشروعیت سیاسی مثل برگزاری جرگۀ قومی، شورای مذهبی و تقلب را نمی‌پذیرند. طرف‌داری مردم از مشروعیت انتخاباتی و اصل انتخابی بودن رییس دولت، این دیدگاه سنتی را به چالش می‌کشد که غلبۀ نظامی، مشروعیت انتخاباتی به بار می‌آورد. طالبان و دیگر گروه‌های تندرو هنوز هم به همین دیدگاه سنتی پافشاری دارند و تصورشان این است که وقتی در جبهۀ جنگ غلبه حاصل کردند، مشروعیت سیاسی هم حاصل می‌شود. ولی یافته‌های نظرسنجی انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان نشان می‌دهد که غلبۀ نظامی تضمین‌کنندۀ مشروعیت سیاسی نیست.
یکی از یافته‌های جالب دیگر نظرسنجی انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان که در رسالۀ نظرات مردم افغانستان در مورد… بازتاب یافته است، این است که 68 درصد شرکت‌کننده‌گان، نظام جمهوری اسلامی افغانستان را به امارت اسلامی طالبان ترجیح داده اند. مردم به رغم ناکامی دولت افغانستان، در تأمین امنیت، مهار فساد مالی و اداری و تطبیق قانون، نظام جمهوری را به امارت ترجیح می‌دهند. مردم افغانستان با وجود رنجی که از ناحیۀ ضعف نهادها و نا امنی می‌بینند، از بازگشت امارت طالبان وحشت دارند و بر حفظ نظام جمهوری اصرار می‌ورزند. نکتۀ جالب دیگر نظرسنجی این است که بیشتر مردم افغانستان شرکت گروه طالبان در انتخابات را بهترین الگو برای حل سیاسی جنگ می‌دانند. 70 در صد شرکت‌کننده‌گان نظرسنجی گفته اند که بهترین الگوی حل سیاسی جنگ این است که طالبان از خشونت دست بکشند و در انتخابات با دیگر نیروهای سیاسی رقابت کنند. شرکت‌کننده‌گان نظرسنجی الگوهای دیگر مثل به اشتراک‌گذاری قدرت با طالبان، دادن خودمختاری به مناطق زیر سلطۀ طالبان و تشکیل ادارۀ موقت را رد کرده اند.
یافته‌های این نظرسنجی از آن نظر مهم است که در برخی از محافل سیاسی غرب، نیروهای تندور مذهبی، نمایندۀ افغانستان روستایی خوانده می‌شوند که با افکار پیش‌روانه و مدرن مشکل دارند. این نظرسنجی که بازتاب دهندۀ نظرات شهروندان ده‌نشین و شهری است، این دیدگاه را ابطال می‌کند که گویا نیروهای تندور، نمایندۀ افغانستان روستایی هستند. در وضعیتی که نیروهای سیاسی، طالبان، دولت و کشورهای دخیل، روی حل سیاسی جنگ افغانستان و الگوهای آن توافق ندارند، در نظر گرفتن دیدگاه‌های مردم خیلی مهم است.
شما می‌توانید متن کامل رسالۀ « نظرات مردم افغانستان در مورد حل سیاسی جنگ و نظم سیاسی پسا منازعه» را از نشانی زیر دانلود کنید:
