آیا سخنان حکمتیار پی‌گرد حقوقی دارد؟

گلبدین حکمتیار، رهبر حزب اسلامی افغانستان در سخنانی در همایش بزرگ‌داشت از سال‌روز خروج  ارتش سرخ شوروی به دولت هشدار داد که اگر دولت در زودترین فرصت ممکن زندانیان این حزب را آزاد نکند، ارگ را محاصره می‌کند. اشارۀ آقای حکمتیار به زندانیانی است که بر بنیاد توافق‌نامۀ صلح میان حزب اسلامی و حکومت افغانستان به تاریخ ۲۲ ماه سپتامبر سال ۲۰۱۶ میلادی امضا شده بود و باید آزاد می‌شدند. وی در بخشی از سخنانش با اشاره به حوادث دهۀ نود افزود: «از هواداران ما خواهیم خواست که مفسدهای موجود در ارگ را مانند پرچمی‌ها محاصره کنند.»

ساعاتی پس از سخنان آقای حکمتیار، دو مقام بلندپایۀ دولت افغانستان واکنش نسبتا تندی به صحبت‌های وی نشان دادند. دواخان مینه‌پال، معاون سخنگوی رییس جمهوری در مصاحبه با رسانه‌ها گفت که مردم افغانستان از گذشته تجربه گرفته‌اند و هیچ کسی را اجازه نمی‌دهند به زور در ارگ حاکم شود و یا به زور به ارگ داخل شود. به گفتۀ آقای مینه‌پال، افزون به حمایت مردم، نیروهای امنیتی و دفاعی از این نظام حفاظت می‌کنند. امرالله صالح، معاون نخست ریاست جمهوری هم با کنایه نسبت به گفته‌های آقای حکمتیار، سخنان وی را «فکاهی سیاسی» عنوان کرد. به گفتۀ آقای صالح، ارادۀ مردم این روزها بر جنگ نیست و کسی نباید از داخل بر طبل جنگ بکوبد. او تصریح کرد که آقای حکمتیار سال‌ها از راه خشونت، به دنبال تصرف ارگ بود اما پس از این که در نهایت به دولت پیوست و توافق‌نامه امضا کرد، برای لحظاتی توانست به ارگ بیاید.

با آن که دولت جمهوری اسلامی افغانستان عملا به آقای حکمتیار پاسخ داده است اما وی نه تنها به دولت افغانستان، بلکه به دولت امریکا هم هشدار داد. او از جو بایدن رییس جمهور تازۀ امریکا می‌خواهد که نیروهایش را از افغانستان خارج کند. به گفتۀ وی، امریکا به جز خارج شدن از افغانستان چارۀ دیگری ندارد. محمد اشرف غنی، رییس جمهوری افغانستان در پیامی به مناسبت ۲۶ دلو به این مناسبت، این روز را یک روز با افتخار عنوان کرده گفته است که قشون سرخ شوروی سابق غیرمسوولانه از افغانستان خارج شد: «خروج قشون شوروی از افغانستان مسوولانه نبود و برای آیندۀ کشور هیچ تدابیری در نظر نگرفته بودند به همین علت افغانستان درگیر جنگ‌های داخلی چند بعدی شد.» غنی می‌افزاید که مردم افغانستان باید از این تجربه بیاموزند. منظور رییس‌جمهور غنی  از این پیام این بود که امریکایی‌ها نباید قبل از تضمین صلح از افغانستان خارج شوند.

در واکنش به گفته‌های حکمتیار، حزب جمعیت اسلامی افغانستان هم با صدور بیانیه‌یی گفت: «به یقین این رهبر جهادی خوب می‌داند که مقاومت ملی دولت اسلامی، یکی از مستقل‌ترین حرکت‌ها در تاریخ مبارزات این سرزمین است و اگر دولت اسلامی آن زمان، در برابر مداخلات و فرمایشات خارجی تمکین می‌کرد، هیچ گروهی مشمول تروریست‌های بین المللی و یاران داخلی ‌شان قدرت ظهور و ایستادگی در برابر دولت اسلامی را نداشت.» حزب جمعیت اسلامی هم‌چنان در اعلامیه‌یی گفته که در شرایطی که افغانستان نیاز به هم‌دلی و هم‌بستگی دارد، اظهارات تخریش کننده و عقده‌مندانه‌یی از این دست، جز ترویج نفاق و نفرت و ایجاد فضای تشتت و فاصلۀ بیشتر میان گروه‌ها و نیروهای سیاسی و جامعه، پیامد دیگری ندارد.

سخنان آقای حکمتیار در حالی گفته می‌شود که مذاکرات صلح افغانستان در دوحه عملا متوقف شده و طالبان در عوض حضور در میز مذاکره، سرگرم سفر در کشورهای منطقه هستند. هیات مذاکره کنندۀ دولت با طالبان در قطر می‌گوید که طالبان از چند هفته به این سو میز مذاکره را ترک کرده‌اند، اما گفتگوهای اعضای مذاکره کننده در دوحه با کشورها و نهادهای جهانی در پیوند به اجماع نظر کلی با دولت افغانستان نسبت به پروسه صلح دوام دارد.

به باور حقوق‌دانان، بخش زیادی از گفته‌های آقای حکمتیار قابل پیگرد قضایی است چون تهدید به براندازی حکومت و محاصره ارگ، شامل جرایم علیه امنیت داخلی است. در بند اول ماده ۲۵۴ کُد جزا زیر عنوان «تحریک به جنگ داخلی»‌ آمده: «شخصی که دیگری را به جنگ داخلی تحریک کند، در صورت وقوع نتیجه جرمی به مجازات جرم مرتکبه محکوم می‌گردد.» در بند دوم اما تصریح شده است که اگر تحریک موثر واقع نشود، «مرتکب به حبس متوسط» محکوم می‌شود. براساس کُد جزای افغانستان، حبس متوسط بین یک تا پنج سال است. شماری از حقوق‌دانان می‌گویند که نظر به گفته‌های آقای حکمتیار، ایشان باید مورد پی‌گرد قضایی قرار گیرد.