آيا غنی روی موضع خودش می‌ایستد؟

خبرگزاری امریکایی رویترز گزارش داده است که محمداشرف‌غنی رییس‌جمهور کشور پیش‌نویس موافقت‌نامۀ صلح افغانستان را که سفیر زلمی خلیل‌زاد نمایندۀ ویژۀ امریکا برای پایان جنگ افغانستان به سیاست‌مداران، ارگ و طالبان سپرده بود، نپذیرفته و پیش‌نویس خودش را تهیه کرده است. در پیش‌نویس رییس‌جمهور غنی طرح تشکیل حکومت انتقالی غیر انتخابی وجود ندارد و در آن آمده است که رییس حکومت انتقالی باید انتخابی باشد و ظرف شش ماه انتخابات برگزار شود. به نظر می‌رسد که حکومت افغانستان همین طرح را روی میز نشست استانبول که در ماه آیندۀ میلادی برگزار خواهد شد، می‌گذارد. پیش‌نویس موافقت‌نامۀ صلح افغانستان که سفیر خلیل‌زاد آن را تدوین کرده است سه بخش دارد که در بخش اول آن اصول بنیادینی درج شده است که باید مبنای نوشتن قانون اساسی آیندۀ قرار گیرد در بخش دوم آن تشکیل یک حکومت انتقالی غیر انتخابی پیشنهاد شده است و در بخش سوم هم طرحی برای آتش‌بس آمده است. رییس‌جمهور غنی با بخش دوم طرح که تشکیل یک حکومت انتقالی غیر انتخابی است مخالف است و می‌خواهد به کسی قدرت را بسپارد که در یک انتخابات عمومی و رقابتی بیشترین رای را بیاورد. نکتۀ اصلی اختلافی طرح خلیل‌زاد و اشرف‌غنی هم همین است.

روشن است که ایالات متحده می‌خواهد هر چه زودتر حل سیاسی جنگ افغانستان کلید بخورد تا نیروهای امریکایی پس از اول می سال جاری میلادی مورد حمله‌های انتحاری و هدف انفجارها قرار نگیرند. واشنگتن تلاش دیپلوماتیک جدی راه انداخته است تا منطقه را هم با خودش همراه کند. گفته می‌شود که نشست اخیر مسکو بین حکومت، طالبان و نیروهای سیاسی افغانستان، مقدمۀ نشست ترکیه است که قرار است در ماه اپریل برگزار شود و در آن رییس‌جمهور غنی طرح خود را روی میز بگذارد. حکومت ترمپ با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۹ هم چندان موافق نبود. در آن زمان هم آقای خلیل‌زاد تلاش داشت تا گفتگوهای میان‌افغانی قبل از انتخابات آغاز شود و به نتایج مقدماتی برسد و حتا انتخابات سال ۲۰۱۹ قربانی شود، اما ارگ در آن زمان هم به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری تاکید می‌کرد.

در آن سال برای بسیاری از سیاست‌مداران این باور ایجاد شده بود که امریکا و طالبان هر چه زودتر به توافق می‌رسند و ایالات متحده از انتخابات سال ۲۰۱۹ حمایت نمی‌کند. یکی از دلایلی بی‌میلی سیاست‌مداران به آن انتخابات نیز همین مساله بود ولی وقتی که گفتگوهای امریکا و طالبان طول کشید و رییس‌جمهور قبلی امریکا به مدت یک ماه این گفتگوها را متوقف کرد، انتخابات برگزار شد ولی از آن‌جایی که رقیبان ارگ برای آن انتخابات آماده‌گی کافی نداشتند، اشرف‌غنی دست بالا داشت.

روشن نیست که در حال حاضر چه تعداد از سیاست‌مداران حوزۀ جمهوریت با پیش‌نویس موافقت‌نامۀ صلحی که رییس‌جمهور ترتیب کرده است هم‌سو خواهند شد. این پیش‌نویس در تضاد با پیش‌نویسی است که خلیل‌زاد به جهت‌های مختلف سپرده است. حتا طالبان هم گفته اند که پیش‌نویس موافقت‌نامۀ صلح سفیر خلیل‌زاد را مورد غور و بررسی قرار می‌دهند. حامد کرزی رییس‌جمهور پیشین و یکی از سیاست‌مداران فعال در عرصۀ صلح‌طلبی در گفتگویی با بی‌بی‌سی از طرح تشکیل حکومت انتقالی غیر انتخابی حمایت کرد، و شاید برخی از سیاست‌مداران دیگر هم به اثر تشویق حلقات بین‌المللی از طرح تشکیل چنین حکومتی حمایت کنند، اما از طرح و موضع رییس‌جمهور غنی پیدا است که قدرت را به یک حکومت انتقالی‌یی که زعیم آن انتخابی نباشد، نمی‌سپارد.

ارگ در روزهای آینده تلاش خواهد کرد تا حمایت سیاست‌مداران بیشتری را جلب کند. جنرال عطا محمد نور والی سابق بلخ و از چهره‌های سیاسی مشهور که پس از برکناری وزیر صحت‌عامه از آقای غنی ناراض بود دوباره به اردوگاه ارگ برگشته است. او در مراسم جشن نوروز در ارگ حضور داشت. مارشال دوستم هم به دلیل این که طالبان در نشست مسکو با او برخورد خشن کردند، به احتمال زیاد به اردوگاه سیاسی ارگ خواهد پیوست. او قبل از نشست مسکو به کابل آمده بود و در یکی از نشست‌های ارگ شرکت کرد. محمد محقق که رسما مشاور سیاسی ارگ تعیین شده است. به نظر می‌رسد که برخی از سیاست‌مداران جبهۀ متحد سابق پس از تماس دو ساله با طالبان به این نتیجه رسیده اند که این گروه حکومتی نمی‌خواهد که رییس آن از راه انتخابات عمومی، شفاف و رقابتی برگزیده شود.

از دید طالبان نظام اسلامی حکومتی است که رییس آن در انتخابات عمومی، آزاد، شفاف و رقابتی برگزیده نشود بلکه غیر انتخابی و مادام‌العمر باشد. آنان یک خلیفه می‌خواهند که مثل خلفای عباسی و عثمانی قدرت بی‌حد و حصر داشته باشد و هیچ کنار نرود. در گذشته این طور گفته می‌شد که طالبان به احتمال زیاد به تشکیل نظامی راضی خواهند شد که در آن یک اوالامر غیر انتخابی شبیه خلفای عباسی رییس دولت باشد و یک سیاست‌مدار برخواسته از جبهۀ متحد سابق در نقش خالد برمکی وظیفۀ صدراعظمی را به دوش بگیرد. گفته می‌شد که طالبان به انتخابی بودن « خالد برمکی» راضی خواهند شد. ولی به نظر می‌آید که حالا بیشتر سیاست‌مداران درک کرده اند که طالبان خود را نیروی پیروزی می‌دانند که حتا نقش سمبولیک یک خالد برمکی را هم به دشمنان سابق شان قبول نخواهند کرد.

طوری که دیده می‌شود طالبان افغانستان را هنوز هم قلمرو مفتوحۀ ملا محمد عمر می‌بینند که ایالات متحده آن را از کنترل او خارج کرد و باید دوباره به دست جانشین او بی‌افتد. رویترز مدتی قبل به نقل از یک رهبر طالبان نوشت که این گروه به تشکیل یک حکومت انتقالی غیر انتخابی راضی خواهند شد ولی در برابر آن به آتش‌بس کامل و مشارکت در قدرت رضایت نخواهند داد. از این موضع طالبان بیشتر سیاست‌مداران کابل‌نشین این طور برداشت کرده اند که طالبان می‌خواهند با تشکیل یک حکومت انتقالی زمینۀ خروج نیروهای امریکایی را فراهم سازند و بعد شبیه داستان اسپ تروآ به شهرهای بزرگ حملۀ نظامی کنند. به همین دلیل است که این بار بیشتر سیاست‌مداران با احتیاط با طرح تشکیل حکومت انتقالی برخورد می‌کنند.

به نظر می‌رسد که رییس‌جمهور غنی به این باور است که ایالات متحده هم نمی‌تواند او را در کل نادیده بگیرد. او نه حفیظ الله امین است و نه امیر محمد یعقوب خان که قدرت‌های بزرگ او را بکشند، یا به تعبید ببرند. گفته می‌شد که شاید از طریق نیروهای مسلح به محمداشرف‌غنی فشار آورده شود ولی او با گماشتن افراد نزدیک به خود در راس وزارت‌خانه‌های دفاع و داخله، کنترل خودش را به نیروهای مسلح نیز بیشتر کرده است. به نظر می‌رسد که یاری‌گیری از سیاست‌مداران، کنترل بیشتر بر نیروهای مسلح و چشم امید به حمایت برخی از کشورهای منطقه و اتحادیۀ اروپا، اشرف‌غنی را در موقعیتی قرار داده است که فکر می‌کند می‌تواند روی موضع خود بی‌ایستد.