قتل عام سهراب عظیمی و همرزمانش «ناکامی عظیم نظام»‌را آشکار کرد

دگروال سهراب عظیمی و ۲۲ تن از مردانش روز چهارشنبه در حالی که از پایگاهی در شمال ولایت فاریاب دفاع می‌کردند و منتظر قوای کمکی بودند، به دست نیروهای طالبان قتل عام شدند. عظیمی ۳۱ ساله، خود پسر یک ژنرال بود، در آمریکا تعلیم دید، سابقه آکادمیک خیره‌کننده‌ای داشت، و شجاعت نظامی او زبانزد بود.

این فرمانده رزمی نیروهای ویژه افغان که اغلب به داد سربازان افغان می‌رسید و پایگاه‌ها را از طالبان پس می‌گرفت، نمادی از امید کشور برای دفاع در برابر شورشیان بعد از خروج آمریکا بود. هفته‌ها حملات طالبان، نیروهای امنیتی محلی فاریاب را ضعیف کرده بود و خیلی از آن‌ها تسلیم طالبان شدند؛ عظیمی و کماندوهای زبده‌اش که برای نجات آن‌ها اعزام شده بودند، در محاصره گرفتار شدند، و در حالی که تنها مانده بودند، قتل عام شدند.

فاریاب، یکی از ولایت‌های متعددی است که در ماه‌های اخیر هدف حملات مکرر طالبان بوده، و این کشتار، حس عمیق یأس و شکست را در آن‌جا تشدید کرده است. این ضربه، موجی از احساسات را در شبکه‌های اجتماعی به راه انداخت ‌ــ‌ خصوصا غم و خشم، و این ترس که رهبری نظامی ضعیف، همزمان با خروج بزرگ‌ترین متحد نظامی خارجی افغانستان، حتی زبده‌ترین مدافعان کشور را قربانی خواهد کرد.

صبح شنبه در مراسمی بیرون یک بیمارستان نظامی در کابل، تابوت مخملین عظیمی و دو تن از کماندوهای او (که طالبان بعد از مذاکره با کمیته بین‌المللی صلیب سرخ آن‌ها را مسترد کرد)، بعد از انجام مراسم دعا، و مشایعت سربازان و مارش نظامی، به آمبولانس‌ها انتقال داده شد.

رنگین دادفر سپنتا وزیر خارجه سابق به جمعیت خاموش و عمدتا یونیفورم‌پوش که پدر عظیمی ژنرال بازنشسته ارتش هم در میان‌شان بود گفت، «این بهایی است ما برای استقلال، آزادی و عزت کشورمان می‌پردازیم». او گفت که «هیچ‌کس اجازه نخواهد یافت که سرزمین ما را اشغال کند یا آزادی را از ما بگیرد».

سید بابر جمال نماینده ولایت فاریاب روز شنبه گفت که «نیروهای دولتی اراده جنگیدن ندارند. روحیه آن‌ها ضعیف است و هماهنگی کمی بین نیروها وجود دارد». به گفته او، در فاریاب شورشیان هشت ولسوالی را در دست دارند و مدام به پایگاه‌های نظامی و پلیس یورش می‌برند، و وسایط نقلیه نظامی و سلاح‌های نیروهای محلیِ تسلیم‌شده را ضبط می‌کنند. او می‌گوید «به احتمال قوی فاریاب سقوط خواهد کرد».

مقامات می‌گویند از وقتی دولت بایدن در ماه آپریل اعلام کرد که همه نیروهای باقیمانده تا ۱۱ سپتامبر خارج خواهند شد، تعداد و شدت حملات طالبان افزایش یافته است. در برخی مناطق، بعد از مذاکره بین سران قبایل و طالبان، نیروهای محلی تسلیم شده‌اند. در مناطق دیگر نیروهای آمریکا هنگام خروج پایگاه‌ها را تخریب کرده‌اند یا آن‌ها را از تمام چیزهای قابل استفاده خالی کرده‌اند تا به دست طالبان نیفتد.

با وجود ضرب‌آهنگ حملات طالبان، مقامات نظامی پیشروی‌های محلی طالبان را کم‌اهمیت جلوه می‌دهند و می‌گویند که بسیاری از آن‌ها سریعا عقب رانده شده است. مقامات گفته‌اند، بعد از کشتار کماندوها در ولسوالی دولت‌آباد فاریاب، پنج‌شنبه نیروهای افغان ولسوالی را پس گرفتند، و شورشیان تلفات سنگینی متحمل شدند.

فواد احمد سخنگوی وزارت دفاع جمعه در پاسخ به سوالات کتبی گفت «وضعیتی که اتفاق افتاد، به معنای پیروزی و قدرت طالبان نیست». او گفت نیروهای امنیتی افغان از «توانایی رزمی و مسلکی» کافی برای دفاع از افغانستان برخوردارند. او گفت «پیروزی طالبان از طریق نظامی غیرممکن است».

بسیاری از افغان‌ها می‌گویند که خاتمه حملات هوایی آمریکا، آسیبی اساسی به نیروهای زمینی زده است، و برخی می‌گویند که چنین حملاتی می‌توانست جان عظیمی و مردانش را نجات دهد. برخی فرماندهان رزمی، که از دریافت آذوقه و غذا نامید شده‌اند، به درخواست کمک از طریق رسانه‌های اجتماعی متوسل شدند.

داوود مرادیان مدیر انستیتو مطالعات استراتژیک افغانستان، و از بستگان دور عظیمی، گفت که آبروریزی فاریاب، «ناکامی عظیم نظام» را آشکار کرد در حالی که کشور همزمان با مسائل متعددی دست به گریبان است. او گفت «مردم ارتش را دوست دارند و کماندوها را ستایش می‌کنند، اما دولت و ارتش ضعف رهبری دارند، نیروهای آمریکا دارند می‌روند، و طالبان جسور شده است. این یک مثلث فاجعه است».

قتل عظیمی احتمالا یک پیروزی تبلیغاتی برای طالبان بود. این گروه ویدیویی را منتشر کرد که او را با سوراخ‌های گلوله در سینه‌اش نشان می‌دهد. اما پدرش ظهیر که سابقا سخنگوی وزارت دفاع بود، در فیس‌بوک نوشت که وقتی دید گلوله‌ها از جلو به او اصابت کرده، احساس غرور کرده است. او نوشت، «تا آخرین لحظه رو در رو با دشمن جنگیدی».

او همچنین روز جمعه در مصاحبه‌ای در خانه خود گفت که پسرش ‌ــ‌ که در آمریکا و ترکیه تحصیل کرد، و چندین مدرک آکادمیک داشته، و با یک آمریکایی ازدواج کرده بود ‌ــ‌ به راحتی می‌توانست شغل اداری آبرومند یا اعزام به خارج را انتخاب کند. او می‌گوید که «او فرصت‌های زیادی داشت، اما می‌خواست در عملیات‌ها شرکت کند. خانواده‌های عادی افغان، کسانی که شوهر و پسران‌شان را از دست دادند، با او ارتباط برقرار می‌کردند».

ژنرال عظیمی که ۶۷ ساله است و قبل از قدرت‌گرفتن طالبان افراطی در ۱۹۹۶، در جنگ با آن‌ها شرکت داشته، گفت که عدم برنامه‌ریزی قبل از ماموریت خطرناک فاریاب که باعث شد کماندوها بدون پشتیبان بمانند، واقعا او را ناراحت کرده است. او می‌گوید ۵۰ تا ۳۷۰ ولسوالی افغانستان تحت کنترل یا حمله طالبان هستند، پس بهتر است موقتا از برخی نواحی آسیب‌پذیر عقب‌نشینی کرد و جلوی خونریزی را گرفت.

این ژنرال سابق گفت به تصمیم بایدن برای خروج نیروهای آمریکا احترام می‌گذارد، اما او اشتباه کرد که فقط چند ماه بعد از امضای قرارداد بین مقامات آمریکایی و طالبان، شتابزده نیروها را خارج کرد. او گفت «[طالبان] مطئمن شد که دارد پیروز می‌شود و شروع به جذب هزاران جنگجوی داوطلب و حمایت از خارج کرد. حالا توانایی‌شان خیلی بیشتر شده است».

در میان صدها نفری که این هفته برای تسلیت‌گفتن به خانواده عظیمی آمدند، هم‌کلاسی‌های قدیمیِ سهراب، لحنی بسیاری انتقادآمیزتر داشتند. برخی از آن‌ها شدیدا آمریکا را متهم کردند به که خاطر منافع خودخواهانه در بدترین زمان ممکن آن‌ها را تنها گذاشته است.

یک هم‌کلاسی سابق او گفت «آن‌ها جنگ را رها کردند و میدان را به طالبان واگذار کردند». این فرد که برای بیان انتقادش، خود را فقط سلیمان معرفی کرد گفت «آن‌ها ارزش‌های دموکراسی را تبلیغ کردند، اما حالا دارند می‌روند و ما داریم بهترین مردان‌مان را از دست می‌دهیم ‌ــ‌ میهن‌پرست‌ها و جنگجویان واقعی مثل سهراب که برای همان ارزش‌ها جنگیدند».

سهراب عظیمی کماندوی ارشد افغان، بعد از مرگ به درجه جنرالی ارتقاء یافت. پیکر او شنبه با هواپیما به هرات که سرزمین اجدادی او در غرب افغانستان است برده شد، و پیش از غروب آفتاب به خاک سپرده شد.