آهنگ‌های مو قرمزها؛ زن، زندگی، آزادی!

سیا دجله، عضو هماهنگی گروه «هلال زرین»، در گفت‌وگو با روزنامه زندگی نو (کُردی) درباره آهنگ‌های معروف «مو قرمزها» می‌گوید: «واقعیت‌های بسیاری برای نوشتن، خواندن و بازی کردن داریم. گنجینه‌ای در دستان ماست، هم تاریخی و هم مقاومت‌هایی که در حال حاضر رخ می‌دهند. بسیاری از هنرمندان و کارگران ما که در کنارمان در روژاوا بودند، از ما جدا شدند و با اصابت هواپیماهای شناسایی به شهادت رسیدند.»

فیلم موزیکال «آهنگ‌های مو قرمزها – زن زندگی آزادی»، که به سکینه جانسز اختصاص یافته و مقاومت زنان کُرد را به تصویر می‌کشد، از زمان انتشار تاکنون با استقبال فراوانی مواجه شده است. معصوم ساغلام با سیا دجله، عضو هماهنگی هلال زرین، جنبش فرهنگی زنان در شمال و شرق سوریه، درباره فرآیند تولید فیلم «آهنگ‌های مو قرمزها»، دشواری‌های کار در سایه حملات و رابطه زن با هنر و انقلاب گفتگو کرده است. رادیو نوروز با حفظ اصل امانت‌داری، این گفتگو را از کُردی به فارسی برگردان کرده است.

می‌خواهم با این سوال شروع کنم: ایده چنین کاری چگونه شکل گرفت و فیلم‌برداری در چه شرایطی انجام شد؟

در آغاز می‌خواهم روز جهانی زن را به همه زنانی که در برابر استعمار مقاومت می‌کنند، تبریک بگویم. ما به عنوان زنان، انقلابی زنانه در روژاوا را به میدان آوردیم، اما ریشه‌ی این انقلاب، تاریخچه و بیان آن هنوز ناقص مانده است. ما به عنوان جنبش فرهنگی زنان هلال زرین، در جلسات و بحث‌های مان به بررسی و ارزیابی این موضوع می‌پردازیم. از آنجایی که اعتقاد داریم گسترش هنر، تغییر را سرعت می‌بخشد، برای آشکار ساختن این موضوع به بررسی هنری پرداختیم و در مرحله اول تصمیم گرفتیم با این پروژه، کار مان را آغاز کنیم. البته کار موزیکال-سینمایی ما تنها بخشی از اهداف هنری ما را منعکس می‌کند. به عمق تاریخ مبارزات زنان که می‌نگریم، ابعاد زیادی وجود دارد که باید به آن‌ها بپردازیم. ما خواستیم یک مقدمه کلی ارایه بدهیم. این کار یک تجربه بود و با این تجربه می‌خواهیم در آینده با برنامه‌های بزرگ‌تری به بحث در مورد مبارزات زنان بپردازیم.

ما در روژاوا با دوستانی که در زمینه تحول اجتماعی و هنری کار می‌کردند، مباحث مفصلی انجام دادیم. پس از بحث‌های طولانی با سین جین روژا، هنرگه بِرجِم، هنرگه ولات و پارگین، وارد آغاز کار این پروژه شدیم. ما چند سناریو و چند متن را در دست داشتیم و با پیشرفت کار، سناریو، موسیقی و متن اصلی مشخص شد. به قالب‌های سختگیرانه پایبند نبودیم؛ بحث می‌کردیم، فیلمبرداری می‌کردیم و دوباره بحث می‌کردیم، متن و موسیقی را تغییر می‌دادیم. مردان زیادی که به انقلاب زنان باور داشتند و سهم در این مبارزات داشتند نیز به این کار کمک کردند. از جمله شرو هند، محمود برازی، دلیلی ابراهیم و دیگران. ما از آن‌ها سپاس‌گزاریم. با این کار، روح مشترکی پدید آمد و هر قدمی با بحث و گفتگو برداشته شد. بعضا اختلاف نظر داشتیم، اما در نهایت به نتیجه مشترکی رسیدیم. مردمان ما از تمام مناطق با دل و جان در این پروژه سهم گرفتند. دوستان ما از مناطق عفرین-شهبا، حلب، کوبانی، زنوبیا، حسکه و قامیشلو بدون توقف کار کردند. تعداد دقیق شرکت‌کنندگان را نمی‌توان ذکر کرد، اما بیش از ۷۰۰ زن در خلق این اثر همکاری داشتند. مردان نیز در تیم فیلمبرداری، مونتاژ، و در برخی موارد در تیم رقص و ضبط صدا شرکت داشتند. در ابتدا تجربه‌ای در زمینه موزیکال نداشتیم. دوستان ما – زنان – که بدون توقف کار می‌کردند، برای اولین بار در چنین کاری سهمی می‌گرفتند و بدن‌ آنها برای انجام آن رقص‌ها انعطاف‌پذیر نبود. آن‌ها نزدیک به دو ماه آموزش دیدند و سپس حرکات را شروع کردند. از نظر مکان نیز با مشکلاتی روبرو بودیم؛ به این دلیل که منطقه روژاوا همچنان تحت حملات ترکیه است. برای امنیت جانی تیم، مجبور بودیم دایماً محل کار مان را تغییر بدهیم. با این حال، با وجود شرایط سخت، همه با شور و نشاط، با روحیه بالا و بدون شکایت کار کردند. حضور زنان در کنار هم، شور و هیجان بیشتری را ایجاد می‌کرد و کارهای آنها واقعا عالی بود.

انقلاب روژاوا به عنوان «انقلاب زنان» شناخته می‌شود و شما نیز در تولیدات هنری خود آزادی زنان را در اولویت قرار می‌دهید. دلیل این کار چیست؟

انقلاب روژاوا قدرت خود را از ایدئولوژی رهبر حزب کارگر کردستان، عبدالله اوجالان، می‌گیرد. در این سرزمین، هر قومی از عرب، آشوری، ارمنی، سریانی تا ترکمن زبان و فرهنگ خود را آزادانه زندگی می‌کنند. ایدئولوژی اوجالان تغییری در تمامی حوزه‌های اجتماعی، سیاسی و تاریخی ایجاد کرده است. آزادی زنان کار ساده‌ای نیست؛ این آزادی بر اساس ایدئولوژی و پارادایم اوجالان شکل گرفته است. خوددفاعی و چشم‌انداز ایدئولوژیک او، امکان تشکیل انقلاب اجتماعی را فراهم کرده است. ما تلاش کردیم ایدئولوژی او را با هنر ترکیب کنیم. فرهنگ و هنر یکی از زمینه‌هایی است که می‌تواند ایدئولوژی را زنده کند، آشکار سازد و گسترش بدهد. هنر روح می‌بخشد، رنگ می‌زند و حقیقت‌ها را آشکار می‌کند. ما نیز سعی کردیم این واقعیت تاریخی را با سینمای موزیکال به تصویر بکشیم و امیدواریم که در این زمینه موفق شده باشیم.

شما به شرایط سختی که انقلاب ایجاد کرده، اشاره کردید. چه چیزی بیش از همه شما را در زمان فیلمبرداری اذیت کرد؟

البته شرایط انقلابی بر کار ما تأثیر داشت. پیش از انقلاب، حتی نوروز هم به‌طور مخفیانه جشن گرفته می‌شد و هنرمندان حتی تمرین‌های خود را با صدای آهسته انجام می‌دادند. در شرایط انقلابی، امکان بیشتری برای تولیدات هنری وجود دارد؛ با این حال، مشکلات اقتصادی زیادی داشتیم. ترکیه هر روز حملات هوایی انجام می‌دهد که هم باعث شهادت عزیزان ما می‌شود و هم به زیرساخت‌ها، درآمد و نیازهای روزمره ما آسیب می‌زند. اما با وجود امکانات کم، توانستیم این کار را به پیش ببریم. خانواده‌ها داوطلبانه برای ما غذا می‌پختند، آب آشامیدنی می‌آوردند، خانه‌ها و مکان‌های خود را در اختیار ما قرار می‌دادند، لباس می‌دوختند و مکان تصویر‌برداری را برای ما تزیین می‌کردند. همه با روحیه‌ای داوطلبانه کار می‌کردند و هرگز از کمبودها شکایت نداشتند. موجِ شور و نشاطی که انقلاب ایجاد کرد، جامعه را گرد هم آورد و همه می‌خواستند بازتاب این انقلاب را در هنر ببینند. اگر سعی می‌کردیم این پروژه را در جای دیگری انجام بدهیم، حتی از نظر مالی هزینه‌های زیادی برای ما داشت؛ اما حمایت مردم و نهادهای ما به ما قدرت و روحیه زیادی بخشید. اعتماد و انتظاری که انقلاب از زنان دارد بسیار بیشتر ازین‌هاست. هر کس که از ما حمایت می‌خواست، می‌گفت «اگر هلال زرین است، خوب است، به آنها اعتماد داریم و مطمینا چیز زیبایی بیرون خواهد آمد.»

(Stranên Keziya Sor) چرا نام «آهنگ‌های مو قرمزها»؟ این نام چگونه انتخاب شد؟

ما دفعتا نام موسیقی را انتخاب نکردیم و در طول فرآیند فیلم‌برداری، ساخت موسیقی و متن، بسیار به آن فکر کردیم و بحث‌های زیادی در مورد آن داشتیم. ایده‌های مختلفی مطرح شد. دلیل انتخاب نام «آهنگ‌ها/استره‌نِن» از معنای خود کلمه نشأت می‌گیرد. «ایستار» مفهومی‌ست که از ایزدبانو ایشتار گرفته شده، که نمادی از محافظت و نگهداری است. همچنان به «استرگه» اشاره دارد که به معنای مراقبت و جمع‌آوری است. «کزِی» به معنای بافت مو، نمادی از زن است و با نگاه به مجسمه‌های نوسنگی، آنجا می‌بینیم که موی زنان بافته شده است. بافتن به معنای ایجاد و پیوند دادن است، همان‌طور که زنان زندگی را می‌بافند و آن را پرداز می‌دهند. «سور» به معنای سرخ، نمایانگر مبارزه انقلابی است و به مبارزه زنان در طول تاریخ نیز اشاره دارد. ما این نام را به افتخار سکینه جانسز، رهبر جنبش زنان کُرد – شناخته شده با موهای قرمز، که زندگی‌اش همیشه همراه با مبارزه بود، انتخاب کردیم. او برای ما نماد مقاومت است. در فیلم‌برداری‌های مان نیز تلاش کردیم به یاد او و میراث‌اش بیشتر بپردازیم. شعار «زن، زندگی، آزادی» که امروز به شعار زنان کُرد در سراسر جهان تبدیل شده، نشان از این است که با تحقق آزادی، مبارزه زنان ادامه می‌یابد و انقلاب اجتماعی رنگ می‌گیرد. در این اثر تلاش کردیم با تکیه بر اعداد مقدس نیز کار کنیم. عدد ۷ نماد مقدسی است و زنان رقصنده ما نیز ۷ نفر بودند. همچنان ۴۱ زن کُرد در فیلمبرداری حضور داشتند و در نهایت، ۷۵ زن در آخرین بخش فیلم این آهنگ رقصیدند. ما این عدد را به مناسبت ۷۵ سالگی عبدالله اوجالان، که ایدئولوژی او راهنمای ما است، انتخاب کردیم.

پیام تان برای کسانی که با هنر سروکار دارند، چیست؟

ما زیر عنوان هلال زرین، ۸ سال در منطقه روژاوا فعالیت کردیم. در این مدت، تلاش کردیم تیم‌ها و گروه‌های هنری خود را تکمیل کنیم. حالا می‌توان گفت که برنامه‌ریزی‌های ما تقریبا انجام شده است و تلاش داریم کیفیت و عمق کارهای خود را افزایش بدهیم. هنر یک آفرینش است و حتی در سخت‌ترین شرایط، تولیدات هنری به تکامل می‌رسند. واقعیت‌های بسیاری برای نوشتن، خواندن و بازی کردن وجود دارد. گنجینه‌ای در دستان ماست؛ هم تاریخی و هم مقاومت‌های رو به رشدی که شاهد آن هستیم. بسیاری از هنرمندان و کارگران ما که در کنار ما در روژاوا بودند، شهید و یا زخمی شدند. حملات همیشگی از سوی دولت‌های فاشیست ادامه دارند. قدرتِ هنر است که می‌تواند بر این حملات غلبه کند. اگر این قدرت را متحد کنیم، هر نوع حمله‌ای را شکست خواهیم داد. ما این قدرت را داریم، چون حق با ماست و ما در کنار مردم ایستاده‌ایم.

در نهایت، با نزدیک شدن به ۸ مارچ، پیامتان برای زنانی که در جایی که انقلاب زنان (انقلاب روژاوا) شکل گرفته است، چیست؟

مبارزه زنان یک روند طولانی و چالش‌برانگیز است. مراحل زیادی برای تغییر و پیروزی وجود دارد و ما مجبوریم هر روز با سلطه‌ی مردانه بجنگیم. اگر حتی یک روز این مبارزه متوقف شود، ذهنیت مردانه فوراً وارد عمل می‌شود و سلطه خود را تحمیل می‌کند. از این رو، باید دوامدار با این ذهنیت مبارزه کنیم. زنان در تمامی سطوح زندگی، از خانه و محل کار گرفته تا حوزه سیاسی و اجتماعی، با مشکلاتی روبرو هستند؛ به‌ویژه در مناطقی که در آنش جنگ می‌سوزند، زنان بیشترین فشار را تحمل و عمیق‌ترین دردها را تجربه می‌کنند. اگر دنیا را با رهبری زنان اداره کنیم، تغییرات بزرگی را می‌توانیم ایجاد کنیم. ذات زن خشونت، ظلم و نابودی نیست، بلکه عشق، آفرینش و زندگی است. زنان باید قدرت خود را بشناسند، به خود اعتماد کنند و در برابر هر چالشی بایستند. مبارزه زنان کُرد، روندی از تغییرات انقلابی را آغاز کرده که در سطح جهانی همچنان در حال گسترش است. انقلاب روژاوا یک انقلاب زنانه است و مبارزه زنان در این انقلاب، حتی اوباش‌های وحشی چون داعش را به زانو درآورده است. و اما هنوز راه‌های نرفته‌ی بسیاری را برای مقابله با حملات و تغییرات اجتماعی پیش رو داریم.